Geschiedenis Rotterdam-2

Logo-stamboom

Geschiedenis Rotterdam (vervolg)

Bombardement, bezetting en recente geschiedenis

De jaren 30 crisis en de Tweede Wereldoorlog treffen de stad diep. Het Duitse bombardement verwoest op 14 mei 1940 258 ha. bebouwde oppervlakte.

 

Rotterdam1940

 

Nederland is op dat moment al vier dagen in oorlog. Reeds op de eerste dag landden er vele Duitse parachutisten op Rotterdam-Zuid. Ook het Noordereiland is bezet. Het Korps Mariniers houdt echter de Maasbrug voortdurend onder schot, waardoor het de Duitsers niet lukt om het centrum te bereiken. Na enkele hevige gevechten rond de brug sturen de Duitsers een onderhandelaar. Er wordt gedreigd met de vernietiging van de stad. De Duitsers blijken weinig geduld te hebben: om het verzet te breken, niet alleen in Rotterdam maar in heel Nederland, besluiten de nazi’s om hun dreigement uit te voeren.

 

Rotterdam1940

De bommenregen, het bombardement op Rotterdam, die vroeg in de middag plaatsvindt, duurt slechts een kwartier, maar de vernietigende uitwerking, mede door de brand die ontstaat, is gigantisch. Meer dan 24.000 woningen worden in de as gelegd. Ongeveer 800 mensen vinden de dood en 80.000 Rotterdammers zijn dakloos geworden. Als de volgende dag de Duitsers dreigen om op dezelfde manier ook Utrecht plat te gooien, is dit reden genoeg voor de capitulatie. In Rotterdam is vrijwel het gehele centrum, het hart van de stad, veranderd in een smeulende puinhoop.

Rotterdam1940

Tegelijk met de bezetting begint ook het puinruimen. De Schie, ter hoogte van de huidige Schiekade, wordt gedempt met het vele puin. De oude Willemsbrug is vernield. Het is, behalve de Hefbrug voor treinverkeer die niet verwoest is, de enige brug over de Maas en deze moet dus snel worden hersteld. Op 14 februari 1942 wordt de Maastunnel geopend. De bouw was begonnen in 1937. Het is de eerste autotunnel van Nederland.

Tijdens de bezettingstijd volgt ook de laatste grote annexatieronde. In 1941 worden in één klap de gemeenten Hillegersberg, Schiebroek, het resterende deel van Overschie, Kralingseveer en IJsselmonde bij Rotterdam gevoegd. Op 31 maart 1943 bombarderen de geallieerden bij vergissing een deel van Delfshaven, waarbij nog eens 326 mensen sterven.

Delfshaven
Delfshaven 2007

Ook de hongerwinter (1944-1945) kost in Rotterdam vele levens. Op 10 en 11 november 1944 wordt er een grote razzia gehouden waarbij circa 50.000 mannen tussen 17 en 40 werden weggevoerd. Op de avond voor de razzia wordt Rotterdam omsingeld door 8000 Duitse soldaten, worden alle belangrijke bruggen en pleinen bezet en het telefoonverkeer afgesloten; een belangrijke verzamelplaats was De Kuip. De razzia werd systematisch uitgevoerd waardoor ontsnappen nauwelijks mogelijk was. Van de opgepakte Rotterdamse en Schiedamse mannen vertrokken er circa 20.000 te voet richting Utrecht, 20.000 werden per Rijnaken afgevoerd en 10.000 per trein. Van hen werden circa 10.000 man tewerkgesteld in het oosten van Nederland, de rest ging naar arbeitslagers in Duitsland.

Na de Tweede Wereldoorlog

Na de oorlog begint de wederopbouw langs de lijnen van het Basisplan voor de Wederopbouw van Rotterdam. In het oorlogsgeweld wordt ook de haven deels verwoest. Na de oorlog krijgen herstel en uitbreiding van de haven voorrang. Voor de herbouw van de stad geeft het ‘basisplan’ de grote lijnen aan: slechts 12.000 bewoners krijgt het nieuwe centrum (voor de oorlog meer dan 100.000), dat verder winkels, warenhuizen, kantoren, theaters en openbare gebouwen herbergt. De woonwijken komen aan de rand van de stad. In een drang naar vernieuwing en modernisering worden veel beschadigde gebouwen niet hersteld, maar gesloopt, zoals het gebouw van de Bijenkorf van Dudok. In de jaren ’50 is de wederopbouw in volle gang. Eind jaren 50 is er zoveel werk, dat de eerste gastarbeiders arriveren. Rotterdam krijgt het imago van ‘werkstad’ en ontwikkelt zich tot een toonbeeld van moderniteit. In 1953 vindt de opening van de Lijnbaan plaats, de eerste autovrije winkelstraat in Europa. Het vooruitstrevende ontwerp trok internationaal veel aandacht. Het nieuwe Centraal Station komt in 1957 gereed, met ernaast het op dat ogenblik hypermoderne Groothandelsgebouw uit 1953. Ter gelegenheid van de Floriade richt men in 1960 de Euromast op.

Rotterdam-Euromast

Samen met het beroemde beeld ‘De Verwoeste Stad’ van Ossip Zadkine wordt de Euromast een symbool van het naoorlogse Rotterdam.

Zadkine, De verwoeste stad

Tegelijk met het herstel van de havens ontwikkelt men ook plannen om stad en havengebied los te koppelen. Dit wil men bereiken door nieuwe havengebieden aan te leggen in de richting van de zee. Achtereenvolgens legt men ten zuiden van de Nieuwe Waterweg het Botlekgebied, Europoort en de Maasvlakte aan, met enorme tankopslagcapaciteit voor ruwe olie. In Pernis, Rozenburg en verder westwaarts verrijzen grote raffinaderijen. De havenactiviteiten groeien nu zo snel dat de Rotterdamse haven in 1962 de grootste haven van de wereld wordt.

Waalhaven
Waalhaven, 2013

Rotterdam groeit in 1964 naar het hoogste inwonersaantal: 731.564. Vanaf 1960 begint de aanleg van de metro, die in 1968 geopend wordt als eerste metro in Nederland. Hiermee worden de wijken ‘op zuid’ verbonden met het centrum.

In 1970 vindt nabij Zuidplein opening van de nieuwe Ahoy-hallen plaats. Ook wordt in 1970 de Euromast verhoogd door er een Space Tower op te zetten, waarmee de totale hoogte op 185 meter komt. Ter leniging van de woningnood stampt de gemeente in hoog tempo enkele nieuwe wijken met veel flats uit de grond, zoals Pendrecht, Zuidwijk, Lombardijen, Ommoord en Zevenkamp.

In de jaren 70 gooit het gemeentebestuur het roer om: er moeten meer woningen komen in de binnenstad om het centrum levendig te houden en in de oude wijken begint de grootscheepse stadsvernieuwing. Doordat de haven naar het westen trekt, komen de oude havengebieden vrij voor woningen. In de economisch slechte jaren 80 groeit het besef dat vernieuwing op alle fronten (sociaal, stedelijk en economisch) nodig is om de stad, die inmiddels een multiculturele samenleving is geworden, ook in de 21e eeuw te laten overleven. Vanaf die tijd staat een integrale aanpak van de grootstedelijke problematiek centraal.

Overzichtsfoto Rotterdam

In de jaren 90 is veel energie gestoken in het proces van regiovorming, omdat veel zaken in het Rijnmondgebied de grenzen van de afzonderlijke gemeenten overstijgen. Het doel, een krachtige stadsprovincie Rotterdam met daarin vitale gemeenten, is niet bereikt. Op basis van de Kaderwet bestuur in verandering  en de Gemeenschappelijke regeling stadsregio Rotterdam behartigt de stadsregio de gezamenlijke belangen van de 18 gemeenten op het gebied van economie en werkgelegenheid, ruimtelijke ordening, volkshuisvesting, verkeer en vervoer, milieu en jeugdhulpverlening.

Mede door de bebouwing van het Weena krijgt Rotterdam in de jaren ’90 een skyline met diverse wolkenkrabbers. Het Gebouw Delftse Poort wordt met 151 meter de hoogste wolkenkrabber van Rotterdam. In 1993 verdwijnt door de opening van de Willemsspoortunnel het spoor uit het centrum van Rotterdam. Met de voltooiing van de Erasmusbrug in 1996 krijgt Rotterdam een nieuw symbool.

Rotterdam 2008
Erasmusbrug – Skyline 2008

Rotterdam is met 582.736 inwoners (30 juni 2008) de op een na grootste stad van Nederland. De grootstedelijke agglomeratie bedraagt volgens het CBS anno 2008 bijna 983.000 inwoners. Rotterdam en zijn voorsteden vormen samen het stedelijkste gebied van Nederland.

Wapen Rotterdam Rotterdamse vlag

Lees verder

Terug naar vorige pagina

Bronnen: Wikipedia, Gemeentearchief Rotterdam, Arie van der Schoor (historicus)