Nederland 16e eeuw
Nederland chronologisch, 16e eeuw
Wat gebeurde er in Nederland in de jaren van de stamboom…
1500
- 24 feb: Karel V (°24 feb 1500 Gent +1558 San Yuste ES) wordt geboren in het Prinsenhof in Gent.
Hij is een zoon van Filips I de Schone en Johanna van Aragon (later: van Castilië, de Waanzinnige). - 21 aug: Albrecht van Saksen sluit na een mislukt beleg een wapenstilstand met de stad Groning. Hij laat kort daarna het beleid over aan zijn zonen Hendrik en George.
Albrecht van Saksen sterft korte tijd later, en wordt in Friesland opgevolgd door zijn zoon George van Saksen. - Vanuit Frankrijk wordt voor het eerst melding gemaakt van het gebruik van lepels bij het eten.
1514
- George van Saksen belegert andermaal Groningen. Als de stad geen uitweg meer ziet, erkent het bestuur Karel van Gelre als landsheer.
1515
- 5 jan. Karel V wordt in Brussel meerderjarig verklaard door Maximiliaan, en dit op verzoek van de Nederlandse adel. Zij hebben nl. bezwaar tegen de invloed van de Bourgondische raadsheren van Margaretha: Gattinara en Granvelle senior. Dit betekent het einde van het regentschap van Margaretha van Oostenrijk.
- Karel V, zoon van Filips de Schone en Johanna de Waanzinnige wordt graaf van Vlaanderen en Holland.
- Karel van Gelre weet met de hulp van Jacko Douwama en de zeerover “Grote Pier”, heel Friesland en Groningen te verwerven. George van Saksen staat zijn rechten af aan Karel V.
1517
- 14 maart – Enschede wordt bijna geheel door brand verwoest.
1520
- 8 sep: Karel V vertrekt uit Vlissingen per schip naar Spanje, en zal slechts bij tussenpozen voor eerder korte tijd naar de Nederlanden terugkeren. Zijn tante Margaretha van Savoye wordt opnieuw aangeduid als landvoogdes (tot 1530). Ze wordt bij het bestuur gesteund door de Geheime Raad, o.l.v. Jean Carondolet.
- In Europa wordt de eerste koffie ingevoerd uit de nieuwe wereld.
- 31 oktober – Maarten Luther, Augustijner monnik, moraaltheoloog en kerkhervormer, spijkert zijn 95 stellingen tegen de deur van de kerk in het Duitse Wittenberg.
1525
- Hendrik van Beieren kan zich niet handhaven om het wereldlijk gezag in handen te houden. Hij moet het bestuur afstaan aan Karel V. Ook in Gorinchem wordt het wereldlijk gezag overgedragen aan Karel V. Karel van Gelre ziet dan geen betere uitkomst, dan door Karel V tot wettelijke erfgenaam uit te roepen.
- 15 sep: in de noordelijke Nederlanden wordt Jan de Bakker als eerste protestants martelaar op de brandstapel gezet, in de tijd van de hervorming. Hij is de pastoor van Woerden, en is eerder sacramentiër dan lutheraan.
1530
- Keizer Karel V (°1500 +1558) stelt zijn tante Maria van Hongarije (°1505 +1558 Spanje) aan als landvoogdes van de Nederlanden (tot 1555). Ze is de weduwe van de koning van Hongarije.
1533
- 1 november – Johannes Calvijn vlucht uit Parijs – naar Bazel.
- 24 maart – Geboorte van Willem van Nassau (later prins van Oranje).
- In het noorden regeert Willem I van Oranje (tot 1558). Hij trouwt met Anna van Buren.
1535
- Geboorte Graaf Jan van Nassau de Oude (°22 nov 1535 +8 okt 1606), oudste broer van prins Willem I van Oranje. Hij steunt zijn broer in de strijd tegen Spanje, ijvert voor de Hervorming en de Unie van Utrecht.
- De Nederlandse anabaptisten proberen Amsterdam in handen te krijgen, wat echter mislukt. Gevolg is een zware onderdrukking van de eerder revolutionaire anabaptisten.
1540
- Geboorte van Marnix van St. Aldegonde (°1540 Brussel +15 dec 1598 Leiden), Nederlands staatsman en letterkundige.
- In het noorden wordt Adolf van Nassau geboren. Hij is een broer van Willem I van Oranje. Hij sneuvelt op 23 mei 1568 bij Heiligerlee.
1544
- In het noorden wordt Anna Van Saksen geboren, de 2de vrouw van Willem I van Oranje (tot 1577).
- René van Châlon, Prins van Oranje, Stadhouder van Holland, Zeeland, Utrecht en Gelre, sneuvelt bij St. Dizier. Willem van Nassau erft het prinsdom Orange van zijn neef René van Châlon.
1545
- 19 feb: Pierre Brully, een vertrouweling van Calvijn, wordt in Doornik gevangen genomen, na een bezoek aan een aantal tegenhangers. Zijn zending is een teken van de aanwezigheid van de Calvinisten in de Nederlanden. Meer en meer krijgt het calvinisme aanhang onder de lagere adel en de burgerij. Nog later zal echter ook de armere klasse het calvinisme ontdekken. Brully wordt uiteindelijk wegens ketterij op de brandstapel gezet.
1546
- Door een felle brand wordt een groot deel van het centrum van Antwerpen in de as gelegd. De magistratuur besluit om de vroegere houten huizen in steen te laten herbouwen, wat een stimulans betekent voor de baksteennijverheid.
1550
- 29 apr: keizer Karel vaardigt een nieuw edict uit tegen de ketterij, waardoor de macht van de inquisiteurs nog wordt vergroot. Het plakkaat leidt tot grote protesten van ondermeer de Raad van Brabant en de stad Antwerpen.
1551
- Willem van Oranje (de Zwijger) verblijft regelmatig in het kasteel van Breda (tot 1567).
- 6 juni – Willem van Oranje trouwt met Anna van Egmond van Buren, zodat hij haar uitgestrekte bezittingen erft.
1552
- 16 jan: keizer Karel V doet in Brussel afstand van de troon en zijn bezittingen in Spanje, Amerika en Sicilië ten gunste van zijn zoon koning Filips II van Spanje (°1527). Deze komt op de troon en ziet zich als verdediger van de katholieke kerk (tot 1598).
1555
- 25 sep: keizer Karel V ondertekent de Godsdienstvrede van Augsburg met de Duitse koning Ferdinand I, een eerste waarborg voor godsdienstvrijheid. De Akte bepaalt dat de landsheer uitmaakt welke geloofsvorm in zijn gebied uitsluitend mag worden beoefend:”Cuius regio, eius religio”. Gevolg is dat de Nederlanden katholiek moeten blijven. Toch zullen de protestantse kerken alleen de Lutherse leer erkennen.
- 25 okt: keizer Karel V draagt in het keizerlijk paleis in Brussel de regering van de Nederlanden over aan zijn zoon Filips II. Ook Maria van Hongarije legt haar ambt neer, ten voordele van Filips II. Filips II handhaaft het traditionele regeringssysteem. Hij vertoeft vaak in de Nederlanden, i.v.m. de Franse Oorlog. Hij gunt de landvoogd, Emmanuel Philibert van Savoyer weinig kans om zelfstandig te besturen.
- De Raad van State, waarin Granvelle een dominerende plaats bekleedt, wordt vaker en vaker genegeerd, door de Spaanse Raad die de beslissingen neemt.
- De Spaanse Raad bestaat uit privé adviseurs van Filips II, met Ruy Gomez als bekendste. In de Raad van State zetelen onder meer: Lalaing, Berlaymont, Oranje, Egmond, Brederode…
1560
- Jean Nicot stuurt het in Amerika ontdekte geneeskrachtige wondermiddel tabak naar de koningin Catharina de Medici om haar van haar hoofdpijn af te helpen.
1561
- 23 jul: Willem van Oranje en graaf Lamoraal van Egmont schrijven aan koning Filips II van Spanje een brief, om hun ongenoegen te uiten over het optreden van heer Antoine Perronet de Granvelle. Ook melden ze de ongepaste manier waarop ze buiten de beraadslagingen van de Raad van State worden gehouden. Filips II stuurt een verzoenend antwoord, en stemt in met het tweede huwelijk van Willem van Oranje.
- 24 aug: Willem van Oranje huwt in Leipzig met de Lutherse Anna van Saksen. Zij is de dochter van keurvorst Maurits van Saksen.
1565
- Egmond reist naar Spanje, om persoonlijk Filips II op de hoogte te brengen van de verlangens van de edelen. De missie lijkt succesvol. Filips II is echter bevreesd voor de groei van het calvinisme. Hij stuurt aan landvoogdes Margaretha van Parma de “brieven uit Segovia”, waarin hij de hervorming van de regering afwijst. Hij drukt haar extra op het hart dat het belangrijk is om de ketterij te onderdrukken. In de Raad van State benoemt hij een vijand van Oranje, waardoor de rol van de edelen sterk wordt teruggeschroefd.
- In de Nederlanden worden de besluiten van het concilie van Trente afgekondigd. Als gevolg hiervan kan in de Nederlanden de katholieke reformatie van start gaan.
In de gebieden waar deze reformatie succesvol was, is de bevolking uiteindelijk vooral katholiek gebleven. - jul – aug: in Spa overleggen de edelen en de vertegenwoordigers van de calvinistische kerkeraden, en worden er plannen gesmeed over hoe men iets kan doen tegen de onderdrukking van de calvinisten. Aan dit overleg wordt o.a. deelgenomen door Lodewijk van Nassau, Jan van Marnix, de heer van Toulouse en de Doornikse rechtsgeleerde monseigneur Gilles Le Clercq.
- In verband met het huwelijk van Alexander Farnese – de zoon van Margaretha van Parma – zijn een twintigtal edelen in Brussel samen. Ze sluiten het “Compromis” of “het Verbond om de Inquisitie te bestrijden”. Meer dan 400 edelen tekenen dit compromis, “tot welzijn van land en koning”.
- Hendrik de Keyser (°1565 Utrecht +1621 Amsterdam), Nederlands bouwmeester en beeldhouwer, wordt geboren. Hij maakt bijv. het praalgraf van Willem de Zwijger (Nieuwe Kerk in Delft).
1568
- Alva’s regime probeert de opstanden in de Nederlanden te onderdrukken (1568-1573).
- 14 feb: prins Filip Willem (zoon van Willem van Oranje) studeert in Leuven, en wordt door Alva met schending van de privileges der universiteit naar Spanje gebracht. Hiermee probeert Alva druk uit te oefenen op Willem van Oranje, die hij niet in handen krijgt. Willem van Oranje plant een volksopstand, en aanvallen op een aantal plaatsen tegelijkertijd.
- apr: de aanval op de Spaanse legers in het centrum van het land mislukt: de heer van Villers wordt bij Daelhem verslagen. Begin van de tachtigjarige Oorlog.
- 23 mei: Lodewijk van Nassau (°1538 +1574) en Adolf van Nassau overwinnen de Spanjaarden bij Heiligerlee (provincie Groningen). Het regeringsleger staat onder leiding van stadhouder Jan de Ligne. Adolf van Nassau sneuvelt.
- 28 mei – Alva verbant Prins Willem van Oranje.
- 1 juni- De Hertog van Alva laat achttien Nederlandse edelen in Brussel onthoofden.
- 5 juni – De gevangen graven Egmont en Horne worden op last van Alva te Brussel onthoofd. Beschuldiging: majesteitsschennis.
- 21 juli – In de Slag bij Jemmingen wordt Lodewijk van Nassau verslagen door Caspar de Robles en Alva. 23 juli – Alva rukt Groningen binnen.
- najaar: mislukte veldtocht o.l.v. Willem de Zwijger.
1570
- In het noorden is er de Allerheiligenvloed: grote overstromingen op 1 november in Groningen, Friesland en Noord Holland, waarbij heel veel slachtoffers vallen. Gevolg van deze ramp is het verlorengaan van het Land van Saeftinge (Zeeuws Nederland).
- Alva vaardigt ordonnanties uit om strafrecht en strafprocesrecht overal in de Nederlanden gelijk te maken. Ook mengt hij zich in het zeeverzekeringswezen.
Hij vaardigt een algemeen excuus uit, echter met uitzondering van een aantal belangrijke personen. - Caspar de Robles, een Spaans krijgsoverste, zorgt ervoor dat de dijken in Friesland hersteld worden. Later zal hij stadhouder van Friesland worden.
1571
- Alva wil de Tiende penning in verzachte vorm doorvoeren: 3,3% belastingen van de laatste verkoop van roerende goederen. Dit stuit natuurlijk op grote verontwaardiging. De leden van de Raad van State en de Staten Generaal waarschuwen voor de invoering van deze maatregel.
- Alva dient bij koning Filips II zijn ontslag in, en de koning wijst een opvolger aan: de hertog van Madina-Celi. Hij zal echter pas een jaar later in de Nederlanden aankomen.
1572
- Willem van Oranje bereidt zijn derde veldtocht voor: aanvallen worden gepland vanuit het oosten, vanuit het zuiden (gesteund door de Hugenoten en zelfs de Franse koning) en vanuit de zee door de watergeuzen.
- feb: koninging Elisabeth van Engeland verbiedt de toegang tot de haven aan de watergeuzen, dit na protest van Alva.
- 1 apr: in het noorden nemen de Watergeuzen Den Briel (Brielle) in, dit onder leiding van vlootvoogd Bloys van Treslong (°1529 +1594). Willem van der Marck, heer Willem van Lumey (Luiks edelman) (°1542 +1578) voert de watergeuzen aan. Hij beveelt de terechtstelling van de martelaren van Gorkum. De geuzen veroveren Vlissingen en Veere.
- mei: in Nederland breekt een volksopstand uit. Alleen Amsterdam, Goes en Middelburg laten de watergeuzen binnen.
- Lodewijk van Nassau verovert Bergen; door de slag rond de stad, blijven de legers van Alva in het zuiden van de Nederlanden.
- Heer Marnix van St. Aldegonde dicht het Wilhelmus.
- jun: de hertog van Medina-Celi doet zijn intrede in de Nederlanden, als nieuwe landvoogd. Vooraleer Alva met rust te laten vertrekken of zelf het bewind in handen te nemen, geeft hij Alva de opdracht om de rust in het land te herstellen. Willem van Oranje begint nu de invasie van uit het oosten, en zijn legers rukken op naar Brussel.
- De opstandige Hollandse steden komen samen in Dordrecht, en erkennen Willem van Oranje als stadhouder van Holland en Zeeland.
- Paulus Buys, advocaat “van de lande”, wordt raadspensionaris van Holland.
- 24 aug: ten gevolge van de Bartholomeusnacht in Parijs, kan Willem niet langer rekenen op de steun van de Hugenoten, en moet wegtrekken. Hij vlucht naar het noorden.
- Ook Lodewijk van Nassau capituleert en moet Bergen afstaan. Hij vlucht naar Duitsland.
- okt-dec: onder leiding van don Frederik, de zoon van Alva, start nu een wraaktocht door de Nederlanden. Er wordt geplunderd en gemoord.
- Caspar de Robles herstelt het gezag van Alva in het noorden, Mondragon ontzet Goes en Middelburg.
- dec: Alva vertrekt, en wordt vervangen door Luis de Requesens y Zuniga, omdat de hertog van Medina-Celi uiteindelijk voor de opdracht bedankte.
- dec: begin van de blokkade van Leiden. Willem van Oranje sluit zich nu openlijk bij de calvinisten aan, en de Staten van Holland verbieden om de katholieke godsdienst nog uit te oefenen.
1575
- 8 feb: Leiden krijgt nu een eigen universiteit, waar ook de opleiding van predikanten voor de gereformeerde kerk wordt gedoceerd.
- In Breda zijn er vredesonderhandelingen tussen Holland en Requesens. Door de godsdienstkwestie springen de onderhandelingen echter af.
- Willem van Oranje trouwt met Charlotte van Bourbon, waardoor de band met de Franse hugenoten wordt versterkt.
- Koning Filips II van Spanje kondigt aan dat de rentebetalingen zullen worden gestaakt. Gevolg is een financiële crisis.
1576
- 4 mar: landvoogd Requesens sterft (48 jaar oud), en laat het land in een benarde situatie achter. Bij gebrek aan een opvolger, neemt de Raad van State het bestuur in handen.
- 27 mei: Lodewijk van Boisot (°1530 in Brussel) overwint de vloot van Requesens bij Reimerswaal. Hij verdrinkt bij het beleg van Zierikzee.
- jun: Mondragon verovert Zierikzee. Al gauw breekt muiterij uit onder zijn troepen. Ze trekken samen met andere muiters uit Zeeland, Holland en de zuidelijke Nederlanden naar Aalst. Op hun weg plunderen ze Vlaanderen en Brabant.
- sep: de Raad van State wordt gedwongen om in Brussel de Staten Generaal bijeen te roepen, ondanks het verbod van Filips II. Ze nemen soldaten in dienst om hun eigen land te beschermen tegen de plunderaars.
- okt: afgevaardigden van de Staten Generaal sluiten de Pacificatie van Gent, met de bedoeling de Spanjaarden te verdrijven. Ze schaffen ook de Raad van Beroerte af.1. de nieuwe landvoogd zal alleen erkend worden als hij de Pacificatie goedkeurt, de vreemde troepen wegstuurt en in overleg met de Staten Generaal regeert.
2. over de godsdienst wordt vanaf nu beslist door een vrij bijeen te komen Staten Generaal.
3. buiten Holland en Zeeland mag niets tegen het katholicisme ondernomen worden.
4. de plakkaten tegen de ketters worden geschorst.
5. Oranje wordt erkend als gouverneur van Holland en Zeeland.
- De Spaanse Furie, of muiterij van de Spaanse manschappen. De soldaten slaan aan het plunderen en halen een buit van 5.000.000 gulden binnen. Ze maken meer dan 700 slachtoffers.
- 3 nov Don Juan van Oostenrijk (°1547) wordt landvoogd van de Nederlanden (tot 1578) onder Filips II. Aanvankelijk krijgt hij weinig macht toegewezen. Hij is een bastaardzoon van keizer Karel V, en komt vermomd als lakei door Frankrijk naar onze gewesten.
- 4 nov: in Antwerpen komt een einde aan de Spaanse Furie.
8 nov: als gevolg wordt de Pacificatie van Gent geratificeerd. - Willem van Oranje wordt door Holland erkend als hoofd en hoogste overheid.
1578
- jan: prins Mathias doet zijn blijde intrede in Brussel, met Oranje als zijn luitenant.
- Er wordt en nieuwe Raad van State aangesteld die zich in Antwerpen vestigt, en er worden vooruitstrevende instellingen in het leven geroepen.
- Amsterdam gaat over naar de prins, en er wordt vrijheid van geloof gewaarborgd (voor de katholieken). De roomsen worden echter al gauw de stad uitgedreven. Het voorbeeld wordt in andere Nederlandse steden gevolgd.
- feb: Willem van Oranje doet een voorstel met de “religievrede”: van zodra 100 gezinnen vragen om de uitoefening van hun godsdienst, moet dit worden toegestaan. Het voorstel valt echter niet in goede aarde.
- feb: het leger van Parma komt de Spaanse macht herstellen en verslaat de troepen van de Staten Generaal in de buurt van Gembloux. Ze worden aangevoerd door de veldheer van don Juan: hertog Alexander Farnese van Parma (°27 aug 1545 Rome +3 dec 1592 Atrecht), een zoon van de vroegere landvoogdes Margaretha.
- In Vlaanderen plunderen de calvinisten de kerken. Ze richten in een aantal steden calvinistische republieken in, met als gevolg dat een aantal van de katholieken wegtrekken.
- okt: in het zuiden (Henegouwen, Artois) ontstaat rond de persoon van Emmanuel de Lalaing, heer van Montigny, een partij van malcontenten. Zij willen niet verder toegeven aan de calvinisten.
- In het najaar zijn er in de Nederlanden nu eigenlijk vier regerende partijen: prins Matthias en Oranje in Antwerpen, graaf Johan Casimir in Brabant, Anjou in Henegouwen en don Juan met veldheer Farnese ni het Zuid Oosten.
- Jan van Oranje de Oude, stadhouder van Gelre, onderneemt pogingen om tot komen tot de “Nadere Unie”, vereniging van Brabant, Vlaanderen en de Noordelijke Gewesten. Bedoeling is om hiermee een tweede verdedigingslinie op te bouwen tegen de Spanjaarden.
1580
- Het leger van Alexander Farnese (°1545 +1592) neemt Kortrijk in, en verslaat het Staatse Leger (onder leiding van La Noue).
- Koning Filips II vaardigt de ban uit tegen Willem van Oranje. Wie hem kan doden, krijgt een bonus van 25.000 gulden, vroegere straffen kwijtgescholden en verheffing in de adelstand. Hierop antwoordt Willem van Oranje met zijn “Apologie” aan de Staten Generaal. Deze durven het antwoord echter niet openbaar maken.
- Verdrag van Plessis-lez-Tours tussen de Staten Generaal en Anjou. Op het initiatief van Willem van Oranje wordt aan Anjou de souvereniteit over de Nederlanden aangeboden!
1584
- Alexander Farnese van Parma verovert Ieper, Brugge en Gent.
- Al voor de dood van Anjou worden er plannen gemaakt om Willem van Oranje tot graaf van Holland en Zeeland te verheffen.
- 10 jul: dit wordt verijdeld doordat Prins Willem I van Oranje wordt vermoord door Balthasar Gerards (°±1558 Franche-Comté) in het Prinsenhof in Delft. Deze laatste wordt terechtgesteld.
- De Staten Generaal komen bijeen en besluiten om de strijd voort te zetten en ervoor te zorgen dat de noordelijke en zuidelijke Nederlanden samen blijven.
- De Raad bestaat uit 4 leden van Holland, 3 uit Brabant, Zeeland en Friesland, 2 leden uit Vlaanderen en Utrecht en 1 lid uit Mechelen. Deze raad neemt samen met Maurits van Oranje het bestuur waar.
- De 17-jarige Maurits I wordt stadhouder in Nederland.
- Geboorte van Frederik Hendrik prins van Oranje (°29 jan 1584 Delft +14 mar 1647 ’s Gravenhage). Hij is de zoon van Willem I van Oranje en Louise de Coligny.
Hij evenaart zijn broer Maurits als veldheer. Ook is hij een goed staatsman en diplomaat. - William Lodewijk – een zoon van Jan de Oude – wordt stadhouder van Friesland.
1585
- In de Spaanse en Portugese havens wordt een embargo tegen de Nederlandse schepen afgekondigd, op vraag van Granvelle. Dit heeft gedurende een aantal maanden een impact op de handel.
- aug: Na de dood van prins Willem I van Oranje, wordt de heerschappij over de Nederlanden aangeboden aan Koningin Elizabeth I van Engeland. Ze wijst de heerschappij af, maar belooft uit vrees voor de Spanjaarden een leger te sturen van meer dan 5000 manschappen. Aanleiding voor deze beslissing zijn de ontwikkelingen in Frankrijk en de val van Antwerpen.
- dec: Aanvoerder van deze legermacht is graaf Robert Dudley van Leicester die in Vlissingen voet aan wal zet. Voor deze hulp krijgt koningin Elisabeth Vlissingen, den Briel en het fort Rammekens in pand.
- Prins Maurits van Oranje, graaf van Nassau (°13 nov 1567 Dillenburg 23 april 1625 ’s Gravenhage), wordt stadhouder van Nederland, Holland en Zeeland. Dit gebeurt o.a. door bemiddeling van Oldenbarneveldt. Hij is een zoon van Willem I van Oranje x Anna van Saksen.
- aug: Alexander Farnese van Parma (°1545 +1592) herovert Vlaanderen en Brabant voor de Spanjaarden. Hij dwingt Marnix van Sint Aldegonde om Antwerpen over te geven 27 aug). Farnese geeft de calvinisten 4 jaar de tijd om terug orde op zaken te stellen. Als ze zich dan niet bekeerd hebben, moeten ze de stad verlaten. De meesten onder hen kiezen voor de laatste oplossing.
1586
- jan: Graaf Robert Dudley van Leicester laat zich uitroepen tot landvoogd van de Nederlanden. Dit gebeurt tegen de uitdrukkelijke voorschriften van koning Elisabeth van Engeland in. Zij wil nl. ten allen tijde een oorlog met de Spanjaarden vermijden.
- feb: Johan van Oldebarnevelt, advocaat “van de lande” en gewezen pensionarisvan Rotterdam, wordt raadspensionaris en landsadvocaat van Holland.
- apr: graaf Robert Dudley van Leicester verbiedt alle handel met “de vijand”. De handel tussen de Zuidelijke Nederlanden en Spanje is echter een noodzaak voor de Nederlandse kooplieden, o.a. door licenties die ze hierop hebben verworven.
- jun: Leicester beslist een Kamer van Financiën op te richten, waar de koopmansboeken zullen worden gecontroleerd.
- jun-jul: Alexander Farnese van Parma verovert Venlo, Grave en Neuß. Deze blaam wordt niet in dank afgenomen door graaf Leicester.
- Alexander Farnese heeft grote moeite om zijn manschappen te blijven betalen en van voorraad te voorzien, wegens de gebrekkige aanvoer uit Spanje.
- dec: graaf Leicester keert terug naar Engeland om verslag te doen over zijn manier van besturen. Tijdens zijn afwezigheid neemt de Raad van Staten het bestuur over, mits duidelijke instructies van de graaf om geen wijzigingen door te voeren in de gouvernementen en bevelhebbers.
1587
- jan: verraad aan de Engelse kroon door de katholieke Engelse aanvoerders Stanley en York. Ze geven Deventer en De Schans aan de Spanjaarden. De Staten-Generaal verwittigen graaf Leicester per schrijven, opgesteld door Johan van Oldenbarneveldt. Na een antwoord van Thomas Wilkes, wordt een onderzoek ingesteld om het gedrag van Stanley en York te verklaren. Dit onderzoek gebeurt o.l.v. François Vranck, die betoogt dat de soevereniteit in Holland altijd bij de Provinciale Staten heeft berust.
- jul: graaf Leicester komt opnieuw in Vlissingen aan met een nieuw leger. Hij kan echter niet verhinderen dat de Spanjaarden Sluis veroveren. Koningin Elisabeth heeft aan de graaf de opdracht gegeven om vrede te sluiten met de Spanjaarden. Onder impuls van Johan van Oldenbarneveldt wordt dit request gepubliceerd, wat onvrede oproept bij de calvinisten, en waardoor Leicester hun steun verliest.
- aug: Alexander Farnese van Parma neemt de belangrijke havenplaats Sluis in. Dit uiteraard ter voorbereiding van de komst van de Spaanse Armada.
Door de mislukking van Leicester is Alexander Farnese van Parma in een sterkere positie gekomen over de opstandige gebieden. Gelukkig voor het Noorden kan Parma wegens gebrek aan geld en voedsel geen verdere strijd leveren. Farnese is er echter van overtuigd dat de komst van de Spaanse Armada hier vlug verandering in zal brengen. - sep: Leicester wil Johan van Oldenbarneveldt en Maurits van Oranje gevangennemen. Deze weten echter te ontsnapen in Delft.
- Leicester valt Amsterdam, Leiden en West-Friesland aan, wat echter telkens op een mislukking uitloopt.dec: Leicester wordt voorgoed uit de Nederlanden teruggeroepen. Hij sterft het volgende jaar in Engeland.
In de Nederlanden wordt hij opgevolgd door Willoughby als hoofd van de Engelse troepen.
1590
- 4 mar: verrassing van Breda met behulp van het turfschip van Adriaan van Bergen, waarin zich 68 jonge mannen bevinden onder leiding van commandant Charles Héraugière.
- sep: Maurits van Oranje herovert Hemert, Crèvecoeur, Hedel en Steenbergen.
1592
- 3 dec: Alexander Farnese van Parma overlijdt in Atrecht, nog voor Fuentes hem gevangen kan nemen.
Hij wordt opgevolgd door graaf Peter Ernst von Mansfeld (°1517 +1604), die landvoogd wordt van de Nederlanden (tot 1594). Het eigenlijke bestuur wordt door koning Filips II van Spanje eigenlijk in handen gegeven van graaf Pedro Henriquez d’Azevedo van Fuentes (°1535 +1610). Die had de opdracht om Alexander Farnese van Parma naar Spanje terug te brengen – indien nodig met geweld, of als gevangene. - jul-sep: Maurits van Oranje herovert Steenwijk en Coevorden. Dit tot voldoening van Friesland en ongenoegen van de Zeeuwse Staten.
1593
- mar-jun: Maurits van Oranje herovert Geertruidenberg op verzoek van Zeeland.
Friesland is hierover ontnoegd omdat ze liever Groningen hadden teruggekregen. Om die reden verbieden ze Willem Lodewijk van Nassau om te helpen.
1595
- In een vergadering van de Staten Generaal in Brussel uit hertog Van Aarschot zijn ongenoegen over de nederlagen in de oorlog en de invloed van de Spanjaarden.
- 20 feb: aartshertog Ernst van Oostenrijk overlijdt.
- Graaf Pedro Henriquez d’Azevedo van Fuentes (°1535 +1610), neemt het ambt van landvoogd van de Zuidelijke Nederlanden over, als gevolg van een geheime opdracht van koning Filips II van Spanje.
1596
- Albrecht wordt de nieuwe landvoogd van de Nederlanden, en doet zijn intrede in Brussel. Hij is kardinaal en aartsbisschop van Toledo geweest, en neemt nu de taken van zijn broer Ernst over.
- Filips II van Spanje schenkt de Nederlanden aan zijn dochter Isabella, die huwt met Albrecht van Oostenrijk. Voorwaarde is wel dat zij kinderen krijgen, want anders worden de gewesten weer met Spanje herenigd.
- apr: Albrecht van Oostenrijk wordt de nieuwe landvoogd van de Zuidelijke Nederlanden.
- apr: Albrecht van Oostenrijk verovert Calais.
- Koningin Elisabeth van Engeland geeft er de voorkeur aan dat de stad in bevriende handen blijft, en herovert de stad met de hulp van de Fransen en de Rebupliek der Nederlanden (noordelijk).
- 31 okt: het Drievoudig Verbond wordt getekend tussen Engeland, Frankrijk en de Republiek. De twee eersten erkennen hierbij de soevereniteit van de Republiek.
- Prins Filips Willem (°1554 +1618) komt terug naar de Nederlanden.
- Geboorte van Constantijn Huygens (°1596 +1687), Nederlands dichter en staatsman. Hij studeert rechten in Leiden en wordt lid van de Muiderkring. Van hem satirisch en moraliserende werken, zoals “Korenbloemen” en “Trijntje Cornelis”.
- Overlijden van Cornelis de Houtman (°±1565 Gouda +1599 Atjeh), Nederlands ontdekkingsreiziger. In juni 1596 landt hij op zijn zoektocht door Oost-Indië op Bantam (Java). Op een tweede tocht voor de kust van Atjeh wordt hij vermoord.
- Op zijn expeditietocht om langs noordelijke weg Indië te bereiken, ontdekt Willem Barentsz (+20 jun 1597) Spitsbergen, met zijn schip “het Behouden Huys”. Zowel Barentsz als Jacob van Heemskerk overwinteren op Nova Zembla.
Schipper De Rijp overwintert op het schiereiland Kola.
1597
- jan: Prins Maurits van Oranje, graaf van Nassau (°13 nov 1567 Dillenburg 23 april 1625 ’s Gravenhage) verslaagt de Spanjaarden in een slag bij Turnhout. Hij zet met musketten bewapende ruiters in, een tactiek die tot dan toe nog niet werd gevolgd.
- In Brussel wordt voor de laatste keer een ketter terechtgesteld in de Zuidelijke Nederlanden.
1598
- Het huwelijk van Albrecht en Isabella (dochter van Filips II van Spanje). Het eigenlijke kerkelijke huwelijk wordt pas op 18 april 1599 in Valencia voltrokken. Albrecht (°1559 als zoon van keizer Maximiliaan II +1621 Brussel) is aartshertog en landsheer van Nederland (tot 1661).
- 6 mei: Isabella krijgt dit jaar van haar vader koning Filips II van Spanje de Nederlanden als huwelijksgeschenk. Er wordt een akte van afstand opgesteld:1. als één van beide echtgenoten sterft en het huwelijk is kinderloos, dan gaan de Nederlanden naar Spanje terug.
2. als een prinses troonopvolger is, moet ze trouwen met de koning van Spanje of diens zoon.
3. alle huwelijken in de regerende Nederlandse familie moeten worden gesloten in overleg met de koning van Spanje.
4. de belangrijkste militaire vestingen in de Nederlanden moeten worden bezet met Spaanse troepen.
5. de aartshertogen moeten katholiek blijven; één van hun taken is de vervolging van de ketters.
- Isabella en Albrecht regeren samen als landvoogden over de zuidelijke Nederlanden.
- juni: voor de Staten Generaal brengt advocaat Oldenbarneveldt verslag uit van zijn diplomatieke reis naar Frankrijk en Engeland. Het Drievoudig Verbond bestaat niet meer: koning Hendrik IV van Frankrijk heeft in Vervins vrede gesloten met Spanje, dit als herhaling van de vrede van Le Cateay Cambrésis van 1559.
- aug: tijdens een bijeenkomst van de Staten Generaal in Brussel blijft de gehoopte hereniging met de Noordelijke Nederlanden in de Unie uit.
- 13 sep: koning Filips II van Spanje overlijdt in het door hem gebouwde Escoriaal. Hij wordt op de troon opgevolgd door zijn zoon Filips III, die zich echter zelf niet zo veel met staatszaken bezighoudt.
- Tweede tocht naar Indië onder leiding van Jacob Corneliszoon van Neck (°1564 +1638) (tot 1599). De tocht blijkt een groot commerciëel succes te zijn. Van Neck neemt het eiland Mauritius in (zo genoemd naar prins Maurits).
- Door het grote succes van de tochten naar Indië, worden meerdere “Compagnieën van Verre” opgericht.
De Staten-Generaal roept vertegenwoordigers van elke compagnie op, om samen te werken.
Bron: Georges Brems, Wikipedia