Nederland 20e eeuw

Logo-Stamboom

Nederland chronologisch, 20e eeuw

Wat gebeurde er in Nederland in de jaren van de stamboom…


1900

  • De algemene leerplicht wordt ingevoerd.
  • Oprichting van het “Groene Kruis”, een vereniging voor ziekenverpleging en volksgezondheid.
  • President Kruger wordt met de kanonneerboot “Gelderland” uit Zuid-Afrika teruggehaald. Tijdens de Boerenoorlog (1899 – 1902) is de stemming daar anti-Brits.
    Toch durft de Nederlandse regering niet tussen te komen.

1901

  • Abraham Kuyper (°1837 +1920), Nederlands staatsman en theoloog, wordt minister van Binnenlandse Zaken en Eerste Minister (tot 1905) in het coalitiekabinet Kuyper. Op hun programma staan hervormingen van onderwijs en het wetboek van de arbeid. Kuyper treedt sterker naar voor als eerste minister, daarbij het model volgend van de Engelse prime minister.
  • In de buitenlandse politiek lijkt Kuyper aan te sturen op aansluiting bij de Driebond van Duitsland, Oostenrijk en Italië. Daarom reist hij naar Berlijn, Wenen en Rome, voor besprekingen over het Von Schliefenplan (het Duitse aanvalsplan tegen Frankrijk).
  • 7 feb – ’s Gravenhage: koningin Wilhelmina (Helena Pauline Maria) der Nederlanden (°31 aug 1880 ’s Gravenhage +28 nov 1962 Het Loo) huwt met Wladimir Albrecht Ernst Hendrik der Nederlanden (°19 apr 1876 Schwerin +3 jul 1934 ’s Gravenhage). Hij is hertog van Mecklenburg-Schwerin.
  • De Vrijzinnige Democratische Bond wordt opgericht door radicalen en liberale Takianen. Op hun programma voeren ze de onderwerpen staatspensioen en algemeen kiesrecht heel hoog.
  • Oprichting van de Koninklijke Nederlandse Atletiek Unie (KNAU).

1902

  • De Nederlandse regering biedt zowel Engeland als Zuid-Afrika aan om te helpen de vrede te herstellen. In Pretoria wordt de Vrede van Vereeniging gesloten, waardoor Zuid Afrika en de Vrijstaatse Republiek kolonies worden van Groot Brittannië, in afwachting van zelfbestuur.

1903

  • Grote spoorwegstakingen, vooral in het Amsterdamse Blauwhoedenveem.
  • Kuyper ontwerpt een “wurgwet”, waarmee stakingen voor arbeiders in geconcessioneerde bedrijven en voor ambtenaren strafbaar zullen worden gesteld. Tegen dit voorstel wordt een algemene staking uitgeroepen, die echter mislukt. De mislukking is te wijten aan de verdeeldheid van de verschillende Nederlandse arbeidersbewegingen.
  • Joannes Benedictus van Heutz (°3 feb 1851 Coevorden +10 jul 1924 Montreux), Nederlands krijgs- en staatsman, beëindigt als gouverneur de Atjeh-oorlog. Aansluitend wordt hij gouverneur-generaal van Oost Indië.
  • Orville Wright (°19 aug 1871 Dayton OH +30 jan 1948 Dayton OH), vliegt op het strand van Kitty Hawk (NC) met “Flyer” op 12 sec 40 m ver. De vliegtuigmotor heeft een vermogen van 12 pk en wordt met benzine gevoed. Het vliegtuigje is bovendien bestuurbaar.
    Zijn broer, Wilbur Wright (°16 apr 1867 Milville IN +30 mei 1912 Dayton OH) maakt nog dezelfde dag een vlucht van 260 m op een hoogte van 3 m. Die vlucht duur 59 seconden.

1904

  • De Telegraaf- en Telefoonwet 1904 treedt in werking. Deze wet vervangt de Telegraafwet van 1852.
  • Vooral door het keiharde optreden van Van Heutsz eindigt na meer dan dertig jaar guerrilla de Atjehoorlog in een overwinning van het Nederlandse gouvernement.

1905

  • Willem IV (Guillaume) van Nassau wordt staatshoofd van Luxemburg (tot 1912).
  • Theodoor Herman de Meester (°1851 +1919), Nederlands staatsman, wordt minister van Financiën en Eerste Minister (tot 1908).
  • Na de ontbinding van de Kamer, wordt de Hoger-Onderwijswet van Kuyper aangenomen. Met volgende bepalingen:
  1. de polytechnische school in Delft wordt een hogeschool.
  2. bijzondere universiteiten en bijzondere gymnasia kunnen het recht krijgen om geldige examens af te nemen, en ook om subsidies te krijgen.
  • Een andere wet voorziet in verhoogde rijksubsidies voor bijzondere lagere scholen.
  • Een aantal liberalen treden uit de Liberale Unie, als blijk van verzet tegen de stemdwang en de sociale politiek van deze Unie.

1906

  • Staal, de minister van Oorlog in het kabinet De Meester, wil bezuinigen op het leger. Dit is tegen de wil van rechts, en er wordt al wel eens verwezen naar “de Nacht van Staal”. Toch wordt zijn begroting aangenomen, weliswaar na een rumoerige zitting.
  • Het Nederlands Verbond van Vakverenigingen (NVV) wordt opgericht. Dit verbond ziet de vakbeweging in de eerste plaats als een strijdmiddel om de arbeidsvoorwaarden te verbeteren.

1907

  • De Koninklijke Nederlandse Petroleummaatschappij en de Engelse Shell worden verenigd in de Koninklijke Shellgroep.
  • In Den Haag wordt voor de tweede keer een vredesconferentie gehouden. Tevens wordt de eerste steen gelegd van het Vredespaleis, dat zal worden voltooid in 1913.
  • De Nederlandse regering sluit in de loop van het jaar tal van bilaterale arbitrageverdragen (Denemarken, Portugal, Frankrijk). De hieropvolgende jaren komen daar nog eens verdragen met Engeland (1908), Italië (1909) en de Verenigde Staten (1913) bij.

1908

  • Nederland heeft een conflict met Venezuela over Cuarçao.
  • Nederland tekent mee het Noordzeeverdrag. Hierin maken de grote mogendheden afspraken over de territoriale wateren van de Noordzee.
  • De Christelijke Historische Unie wordt opgericht. Deze bestaat uit de vrije Anti-Revolutionairen van De Savornin Lohman, en een aantal dissidente groepen.

1909

  • 30 apr: geboorte van prinses Juliana (+20 mar 2004).
  • Het Christelijk Nationaal Vakverbond wordt opgericht. Ook het Rooms Katholiek Vakbureau wordt gesticht.
  • In Deventer vindt een congres van de SDAP plaats. Het bestuur van de SDAP wordt door enkele marxisten revisionisme en reformisme verweten (in “De Tribune”). Om die reden worden ze als leden van de SDAP geschrapt, en richten ze de SDP op, en waaruit nog later de Communistische Partij zal ontstaan.
  • De eerste Elfstedentocht: een tocht per schaats die over de bevroren plassen langs 11 Friese steden loopt: Leeuwarden – Dokkum – Franeker – Harlingen – Bolsward – Workum – Hindeloopen – Stavoren – Sloten – IJlst – Sneek – Leeuwarden. De totale afstand bedraagt ongeveer 200 km.

1910

  • Drie ministers van Justitie in 1 jaar: Nelissen, Heemskerk en Regout

1911

  • Er worden nieuwe wetten gestemd (tot 1913) op het sociale vlak: de leeftijdsgrens van beschermde jongeren wordt opgetrokken tot 18 jaar; er komen een nieuwe Steenhouwerswet, Bakkerswet, Invaliditeitswet, Ziektewet en wet op de Raden van Arbeid. Al deze wetten worden voorlopig aangenomen, maar in 1913 voorlopig geschorst. Een pensioen vanaf 70 jaar blijft als enige behouden.
  • Er bestond al lange tijd onvrede over het nieuwe kiesrecht, en die onvrede bereikt nu een hoogtepunt. De socialisten gaan dwarsliggen in de Tweede Kamer.

1912

  • Marie-Adelaide (°1894 +1924) wordt staatshoofd van Luxemburg (tot 1919).
  • Minister Colijn komt met een aantal wetten voor Defensie. Rekening houdend met een komende wereldoorlog, moet het leger op peil gebracht worden. Afspraken worden gemaakt door de Landstormwet en de Landweerwet. De kustverdediging wordt georganiseerd.

1913

  • De Socialisten en een vrijzinnige concentratie van vrije liberalen, de Liberale Unie en vrijzinnig-democraten behalen een verkiezingsoverwinning.
    De SDAP wil geen regeringsverantwoordelijkheid nemen, waardoor een langdurige crisis ontstaat. Uiteindelijk vorm Cort van der Linden een extra-parlementair kabinet.
  • Pieter Wilhelm Adriaan Cort van der Linden (°1846 +1935), Nederlands staatsman en staatshuishoudkundige is hoofd van het extraparlementaire ministerie (tot 1918). Hij slaagt erin om Nederland niet te betrekken in WO I.

1914

  • 28 jun: aartshertog en kroonprins Franz Ferdinand van Oostenrijk (°18 dec 1863 Graz +28 jun 1914 Sarajevo) en zijn vrouw gravin Sophia Chotek worden vermoord in Sarajevo.
    Dit wordt beschouwd als de aanleiding van Wereldoorlog I.
  • 28 jul: Oostenrijk verklaart de oorlog aan Servië. De strijd wordt gevoerd tussen de geallieerde legers van Australië, België, Canada, Frankrijk, Griekenland, Groot-Brittannië, Italië, Japan, Nieuw Zeeland, Roemenië, Rusland, Servië en de Verenigde Staten enerzijds (later de overwinnaars) en Bulgarije, Duitsland, Oostenrijk-Hongarije en Turkije anderzijds (de verliezers). Nederland blijft neutraal.
  • 1 aug: algemene mobilisatie in Nederland. Bij deze wordt generaal C.J. Snijders benoemd tot opperbevelhebber.
  • 3 aug: om onnodige prijsverhogingen tegen te gaan, wordt de levensmiddelenwet ingevoerd. Door deze probeert men ook om de uitvoer van deze producten tegen te gaan.
  • 6 aug: economische maatregelen van minister Treub: er worden zilverbons uitgegeven (bij wet) om een monetaire ontwrichting te voorkomen omdat iedereen zijn bankbiljetten wil omzetten in “metalen” geld. Ook wordt verboden om nog goud uit te voeren, en het dekkingspercentage van de Nederlandse Bank op geld wordt verlaagd. De gouden standaard wordt geschorst.
  • De Nederlandse Overzeese Trust wordt opgericht door de voornaamste banken en rederijen. Op die manier probeert men om de import op peil te houden, en wil men de gealliëerden garanderen dat de ingevoerde goederen niet zullen worden doorgeleverd aan de Centrale Mogendheden.
  • Zowel de Duitsers als de Engelsen verklaren de Noordzee als “gevaarlijk gebied voor neutrale schepen” waardoor de import natuurlijk wél in het gedrang komt. Zowel de Duitse onderzeeërs als de Britse mijnen zorgen ervoor dat menig handelsschip in de problemen komt of getorpedeerd wordt.
  • Bijna 1.000.000 Belgische vluchtelingen komen aan in Nederland, kort nadat Antwerpen valt. Eén tiende van hen blijft de hele duur van WO I in Nederland.

1915

  • Het Nederlandse stoomschip Katwijk wordt getorpedeerd.
    Hiervan maken de Engelse en de Franse regering gebruik om op Nederland druk uit te oefenen om zijn neutraliteit op te geven.
  • Er wordt een inkomstenbelasting ingevoerd.
  • Eerste gebruik van gifgas in de oorlog.

1916

  • Er ontstaat een neutraliteitscrisis. Engeland heeft mogelijk plannen om het bezette België binnen te vallen en tegen de bezetter te strijden. Als dat gebeurt, zal Duitsland de neutraliteit van Nederland schenden. Direct gevolg is dat alle militaire verloven in Nederland worden ingetrokken. Gelukkig neemt de spanning al vlug af, als blijkt dat Duitsland de Britse plannen verkeerd heeft ingeschat.
  • Door de schaarste aan levensmiddelen en huishoudelijke producten, wordt de Distributiewet ingevoerd.

1917

  • feb: als gevolg van de onbeperkte duikbotenoorlog van de Duisters, wordt de schaarste in Nederland nog groter dan voordien. Men vreest andermaal voor een invasie van de Duitsers!
  • jun-jul: het Aardappeloproer – door de verdeling van slechte aardappelen, ontstaan er relletjes waarbij tal van gewonden vallen.
  • nov: er wordt een nieuwe grondwetsherziening aangekondigd.
    Het kiesrecht wordt herzien, wat een tegemoetkoming is aan de linkse partij. In het onderwijs worden wijzigingen doorgevoerd op vraag van de rechtse partijen. De voornaamste bepalingen van de herziening zijn:
  1. invoering van het algemeen mannelijk kiesrecht. De wetgever mag zelf bepalen of ook de vrouwen hun stem mogen uitbrengen.
  2. de eisen voor verkiesbaarheid in Eerste en Tweede Kamer worden gelijk getrokken.
  3. er wordt overgegaan op “opkomstplicht” om een evenredige vertegenwoordiging te bewerkstelligen. Dit heeft een versplintering van de partijen als gevolg.
  4. het openbaar en het bijzonder algemeen vormend lager onderwijs worden gelijkgesteld.

1918

  • mar: de gealliëerden eisen de Nederlandse koopvaardijvloot op. De regering moet zich bij deze eis neerleggen, omdat ze afhankelijk zijn voor de invoer van graan, net uit de gealliëerde landen.
  • apr: de “zand-en grindkwestie” wordt erger. De Duitsers halen nl. al heel de tijd van de oorlog zand uit Limburg, dat ze gebruiken om in België wegen aan te leggen. Ondanks het protest van de Britten, moet de Nederlandse regering dit toestaan. Ook nadat de Duitsers hun eisen in omvang doen toenemen.
  • Generaal Snijders noemt verzet tegen een Duitse inval doelloos, waardoor zijn ontslag wordt gevraagd. Koningin Wilhelmina wil het geëiste ontslag niet bekrachtigen.
  • jun: de wet van minister Lely om de Zuiderzee gedeeltelijk droog te leggen, wordt aanvaard.
  • sep: een coalitie-kabinet onder Ruys de Beerenbrouck komt in functie. Dit gebeurt nadat liberalen een groot verlies hebben geleden in de verkiezingen.
  • okt: in Harskamp rebelleren een aantal soldaten, waardoor men in Nederland de indruk krijgt dat revolutie niet ver meer weg is.
  • 6 nov: de minister van Oorlog verzoekt opperbevelhebber generaal Snijders om ontslag te nemen.
  • 9 nov: burgemeester Zimmerman van Rotterdam komt met de NVV-leiders overeen, om een mogelijke revolutie rustig te laten verlopen.
  • 10 nov: keizer Wilhelm II vlucht naar Nederland, krijgt er asiel en zal niet worden uitgeleverd aan de gealliëerden (ondanks dat ze dit eisen).
  • 11 nov: Troelstra roep de arbeidersklasse op om de macht te grijpen (tijdens een samenkomst in Rotterdam). In Amsterdam vallen er toch enkele doden bij optochten.
  • 11 nov: einde van WO I – ondertekening van de wapenstilstand in een treinwagon in het bos van Compiègne.
    Er vielen ruim 9.000.000 doden in WO I.
  • Voor Duitsland wordt de wapenstilstand ondertekend door Matthias Erzberger (°1875 +1921). Hij is leider van de Centrumpartij. Later wordt hij door de Nationalisten vermoord.
  • 18 nov: de revolutie heeft nooit echt een grote dreiging geweest, en regeringsgetrouwen geven een grote demonstratie op het Malieveld in Den Haag.
  • nov-dec: een leger van 70.000 Duitse soldaten krijgen (ontwapend) vrije doortocht door Limburg, wat niet in goede aarde valt bij de Belgen.
  • Jonkheer Herman Adriaan Van Karnebeek (°1874 +1942), Nederlands rechtsgeleerde en staatsman, wordt minister van Buitenlandse Zaken (tot 1927).

1919

  • Groothertogin Marie Adelaide treedt af – Charlotte van Luxemburg (°1896 +1985) neemt over (tot 1964). Charlotte huwt later met prins Felix van Bourbon-Parma.
  • Oprichting van de Koninklijke Luchtvaartmaatschappij (KLM) door Plesman in Amsterdam.
  • In Nederland wordt het actief en passief vrouwenstemrecht ingevoerd.
  • De Communistische Partij sluit zich aan bij de Komintern.
  • Ook de Invaliditeitswet van 1913 wordt door minister Aalberse ingevoerd. Deze wet verzekert de arbeiders tegen de gevolgen van invaliditeit (naast de Ouderdomswet en de Arbeidswet).
    De Arbeidswet verbiedt dat kinderen beneden de 14 jaar worden tewerkgesteld. De 8-urige werkdag wordt ingevoerd, alsook de 45-urige werkweek.

1920

  • 10 jan: oprichting van de Volkerenbond (1919-1920). Het is een internationale organisatie die internationale samenwerking moet bevorderen, en de vrede en veiligheid onder de volkeren te bewaken. Zetel van de Volkerenbond is in Genève. Nederland treedt toe tot de Volkenbond.
  • Nederland weigert definitief om ex-keizer Wilhelm II uit te leveren.
  • De zeelieden staken.

1921

  • De Unie-Liberalen, de Vrije Liberalen en de Economische Bond (o.l.v. mr. Treub) richten de Vrijheidsbond op.
  • Door de economische crisis wordt de regering gedwongen om minder prettige maatregelen op te leggen (tot 1924). Met bezuinigingen probeert minister Colijn de crisis in te perken. Door deze bezuinigingen worden een aantal van de pas ingevoerde sociale wetten “aangepast”.
  • Door de grote werkloosheid, zijn de uitkeringskassen leeg, en minister Aalberse kan en mag maar in beperkte mate helpen. Uit deze maatregelen ontstaat later (1929) de steunregeling.
  • In Amsterdam worden twee volkstypes – Zuurbier en Hadjememaar – verkozen in de gemeenteraad. Op deze manier willen tal van mensen protesteren tegen algemeen kiesrecht, evenredige vertegenwoordiging en parlementaire democratie. Dit gebeurt vooral onder invloed van de anarchist Rijnders en de fascist Erich Wichman.

1922

  • Er komt een grondwetsherziening om de mogelijkheid te openen de koloniën een zelfstandig bestuur te geven. Met volgende bepalingen:
  1. troonopvolging wordt beperkt tot wettige nakomelingen van koningin Wilhelmina.
  2. de koloniën worden vanaf nu aangeduid met de namen: Nederlands-Indië, Suriname en de Nederlandse Antillen. Hun staatsinrichting wordt bij wet geregeld.
  3. de mogelijkheid wordt ingevoerd om andere publiekrechtelijke lichamen in te stellen, dan deze genoemd in de grondwet.
  4. algemeen vrouwenkiesrecht maakt deel uit van de grondwet.
  5. de mogelijkheid wordt geschapen om een wet op dienstweigering in te voeren.
  6. enkel de Staten-Generaal kunen een oorlogsverklaring ratificeren.
  • Om de gevolgen van de crisis in te perken wordt de 8,5-urige werkdag en de 48-urenweek ingevoerd.
  • Onder indruk van Mussolini’s overwinning in Italië wordt het Verbond voor Actualisten opgericht (o.a. door Hugues Sinclair de Rochemont en C.A.A. Haighton). Het wordt één van de vele fascistische groepjes, een symptoom voor de jaren twintig.

1923

  • In Nijmegen wordt een rooms-katholieke universiteit gesticht, wat een duidelijke uiting is van emancipatie.
  • Een ontwerp voor de vlootwet wordt verworpen, ook na een petitie waar 1.3 miljoen handtekeningen werden voor verzameld.
    Hierdoor ontstaat een geweldige kabinetscrisis, maar de koningin zal in 1924 weigeren het ontslag van de regering te aanvaarden.
  • Invoering van de Arbeidsgeschillenwet, die stakingen en onoplosbare arbeidsconflicten moet regelen en voorkomen. De beoordeling gebeurt door een college van rijksbemiddelaars.
  • In Twente breekt een staking uit in de textielsector (tot 1924).

1924

  • In Nederland wordt de Nationale Unie opgericht, vooral onder impuls van Gerretson. Het is een eerder rechts-autoritaire organisatie, die zich kant tegen de Belgische eisen, tegen pacifisme en tegen linkse acties. Daarnaast wordt de Partij van de Rebelse Patriotten opgericht (Erik Wichman en H. Bruning).
  • Van der Hoop vliegt voor de eerste keer naar Nederlands-Indië.
  • De Nederlandse seintoestellenfabriek stelt een zender te huur voor de bestaande particuliere radio-verenigingen: AVRO, NCRV, KRO, VARA en VPRO. De verplichte contributie komt echter pas in 1940.

1925

  • Albarda volgt Troelstra op als voorzitter van de SDAP.
  • De Hervormd-Gereformeerde Staatspartij wordt opgericht. Ook het RKWV (Rooms Katholiek WerkliedenVerbond) wordt opgericht.
  • Eerste minister Colijn “valt” in de nacht van de Kersten: hij wil de middelen schrappen, die nodig zijn om het Nederlandse gezantschap in het Vaticaan te handhaven. Hij krijgt weinig steun, en de crisis lijkt haast onoplosbaar.
  • Nederland keert terug naar de integrale gouden standaard en de vrije inwisselbaarheid.

1926

  • Een extra-parlementair kabinet onder leiding van De Geer lost na 4 maanden de crisis op. Door verbetering van de conjunctuur krijgt hij de kans om de belastingdruk te verminderen.
  • Met de invoering van de wegenbelasting stelt men vast dat er bijna 10.000 vrachtwagens en bijna 30.000 personenauto’s rondrijden in Nederland.

1927

  • Minister van Karnebeek moet aftreden, als de Eerste Kamer het traktaat over het Moerdijkkanaal met België verwerpt.

1928

  • Oprichting van de Koninklijke Nederlandse Wieler Unie (KNWU).

1929

  • Nederland treedt toe tot het Kelloggverdrag. In dit verdrag wordt gesteld dat de aangesloten landen afzien van oorlog als wapen van internationale politiek.
  • Onder leiding van H. Sneevliet wordt de revolutionair-socialistische partij opgericht. Ondanks de crisis, komt deze extreem-linkse partij in de eerste 10 jaar van haar partij niet tot een eenheid, waardoor ze weinig van invloed is op het economische gebeuren.
  • Geboorte van Anne Frank (°1929 Frankfurt aan de Main +1945 in het concentratiekamp van Bergen-Belsen).
  • De Nederlandse Margarine Unie (Van den Bergh & Jurgens) en het Engelse Lever Brother Concern fusioneren tot Unilever.

1930

  • De Staatsmijnen richten het Stikstofbindingsbedrijf op. Een rechtstreeks gevolg hiervan is dat steenkool meer en meer in de chemische bedrijven in eigen land zal worden verwerkt, en dat de uitvoer van steenkool afneemt.
  • Door invoerrechten te heffen op suiker, wordt de eigen suikerbiet industrie beschermd, ondanks het feit dat er nog geen al te grote werkloosheid is in de sector.

1931

  • Verschillende banken komen in de problemen door de economische crisis, maar grote rampen kunnen vooralsnog worden vermeden. De Nederlandse gulden kan zich voorlopig nog handhaven. De werkloosheid neemt langzaam maar zeker catastrofale grootte aan.
  • In de tarwe-verwerkende industrie komt de wettelijke verplichting om buitenlands graan te vermengen met binnenlands graan. Dit geldt als steun voor de boeren die graanproducten verbouwen.
  • Als gevolg van de crisis-invoerwet komt het systeem van contingentering in voege, waardoor slechts een beperkte hoeveelheid van buitenlandse goederen mag worden ingevoerd, om de economie in eigen land draaiende te houden en te beschermen.
  • Ingenieur A.A. Mussert van Rijkswaterstaat en ambtenaar van de Provinciale Griffie van Geelkerken stichten de NSB. Aanvankelijk benadrukt de vereniging niet zo erg het nationaal-socialistisch karakter, maar zijn ze eerder rechtsautoritair ingesteld. In de beginperiode heeft de NSB zelfs joodse leden. Naast de NSB worden nog twee partijen met dezelfde naam NSNAP opgericht. Deze volgen van bij het begin het model van de Duitse National-Sozialisten.

1932

  • Hitler en zijn partij krijgen 36% van de stemmen.
  • Er wordt een crisis-zuivelfonds opgericht, om de boeren toch een redelijke melkprijs te garanderen.
  • In de Twentse textielsector breken terug stakingen uit. Niet dat de arbeiders overtuigd zijn om te staken, want op die manier zouden ze hun baan en inkomen kunnen verliezen. Vaak slikken ze extra lange werktijden, en inhoudingen op het salaris.
  • De Onafhankelijke Socialistische Partij wordt opgericht door Jacques de Kadt.
  • Generaal Snijders sticht het Verbond van Nationaal Herstel.
  • Jan Baars richt de Algemene Fascistenbond op.
  • Ernst Voorhoeve sticht het Noord-Nederlands Verbond van Dietse Nationaal Solidaristen, in navolging van het Vlaamse Verdinaso.
  • De “Afsluitdijk” aan de Zuiderzee wordt voltooid, na een bouwperiode van 5 jaar, en de afsluitdijk zelf is 32 km lang. De werken van de drooglegging zelf vorderen minder goed, omdat de regering het met minder en minder inkomsten moet doen.
  • De NSB geeft voor het eerst het weekblad “Volk en Vaderland” uit. Een tijdje later sticht de NSB de jeugdafdeling “Jeugdstorm”. Het duurt nog tot 1933 voor de NSB zijn ledenaantal fors ziet groeien.

1933

  • Adolf Hitler (°20 apr 1889 Braunau-am-Inn +30 apr 1945 Berlijn) wordt rijkskanselier van Nazi-Duitsland benoemd door president Paul (Ludwig Hans Anton von Beneckendorff und) von Hindenburg(°2 okt 1847 Posen +2 aug 1934 Neudeck) (tot 1945).
    De jacht op de joden neemt stilaan een aanvang. Vrouwen worden geacht in te staan voor de huishouding (en kinderen te baren), en er worden werkkampen opgericht waar productieve jonge mannen naartoe worden gestuurd. De overwinningen die Hitler boekt in Duitsland, worden bewonderd door rechts autoritaire, Dietse, fascistische en nationaal-socialistische groeperingen in Nederland.
  • Kort daarop legt Hitler het afgesloten verdrag van Versailles naast zich neer, en herovert het Rijnland.
  • Door de grote versplintering, nemen 54 partijen deel aan de verkiezingen voor de Tweede Kamer. Haast niemand vindt de juiste weg in dit grote aantal partijen, en een aantal anti-democratische partijen maken hiervan misbruik.
  • In het tweede kabinet van minister Colijn (tot 1935), wordt een ministerie van Sociale Zaken ingesteld, dat ook werkloosheidsuitkeringen zal regelen. Het kabinet is samengesteld uit confessionele partijen en liberalen.
  • De ministeries van Arbeid, Handel en Nijverheid worden omgevormd tot één ministerie van Economische Zaken. Hier zoekt men de oplossing voor de economische problemen op basis van de theorieën van de liberale economie.
  • Invoering van het Ambtenarenverbod: hierdoor mogen ambtenaren geen lid worden van partijen op organisaties die in hun programma de doelstelling vermelden om het huidige Nederlandse staatsbestel omver te willen werpen. Dit zijn vnl. linkse partijen, met uitzondering van de NSB.
  • Het wordt verboden om uniformen of opzichtige onderscheidingstekens te dragen. Dit is een gevolg van wettelijke bepalingen die eerder in Italië en Duitsland werden ingevoerd.
  • Als gevolg van de machtsovername in Duitsland door Hitler, vluchten de eerste joden naar Nederland, waar ze niet direct vriendelijk onthaald worden. Het Comité voor Bijzondere Joodse Belangen (Cohen en Asscher) probeert zoveel mogelijk te helpen waar dit kan.
  • Op de kruiser “de Zeven Provinciën” breekt muiterij uit, als gevolg van inhoudingen op het loon. Ze varen zonder officieren van Sabang naar Java, waar ze zich overgeven nadat het schip door een bom geraak wordt. Het Verbond van Nationaal Herstel protesteert heftig tegen deze muiterij. Bij de verkiezingen slaagt mr. dr. Westermann erin om voor de Kamer verkozen te wordn.
  • In een Corporatieve Concentratie roept Gerretson op tot steun aan Jan Baars en de Algemene Fascistenbond.
    De Brabantse tak van de Corporatieve Concentratie wordt opgericht, onder leiding van Arnold Meyer, en noemt zichzelf het “Zwart Front”. Zij verkondigen een katholiek fascisme, dat zelfs door de bisschoppen wordt verdedigd en toegestaan.

1934

  • Koningin-moeder Emma en prins Hendrik overlijden.
  • jul: het Jordaanoproer, als gevolg van de verlaagde werkloosheidsuitkering.

1935

  • De werkloosheid blijft toenemen: meer dan 30% in het midden van het jaar; naar het jaareinde toe lopen de getallen op tot 40%.
  • De SDAP publiceert het “Plan van de Arbeid” (opgesteld door ir. H. Vos en prof. J. Tinbergen, volgens de ideeën van de Belgische socialist Hendrik De Man). Het plan stelt kapitaalsinjecties van de overheid voor in het bedrijfsleven, en een overgang naar geleide economie. Hiermee geeft de SDAP haar doelstelling van een wereldrevolutie op.
  • De NSB boekt een grote overwinning bij de verkiezingen. Voor de staat krijgt de partij 8% van de stemmen. Het succes is te wijten aan een aantal factoren: de crisis, velen twijfelen aan de democratie, opkijken naar “sterke mannen”… Bovendien heeft de NSB nog geen duidelijke pro-Duitse noch anti-semitische standpunten verkondigd.
  • Mussert reist naar Nederlands-Indië, en wordt daar geestdriftig ontvangen. Hij kan zelfs rekenen op financiële steun voor de partij.
  • Professor Geyl en ingenieur Schermerhorn richten het genootschap “Eenheid door Democratie” op. Zij richten zich tegen fascisme en communisme, en weten op korte tijd 30.000 leden te mobiliseren. Daardoor worden ze de grootste anti-fascistische organisatie in Nederland.

1936

  • De gulden devalueert, en volgt hiermee de eerdere aanpassingen van de dollar, het pond en de franc. De devaluatie komt de crisissituatie ten goede, hoewel dit niet direct merkbaar
  • Midden van het jaar zijn er nog steeds meer dan 410.000 werklozen.
  • Een duizendtal eerder linkse Nederlanders melden zich bij de Internationale Brigade om in Spanje Franco te gaan bestrijden.
  • Rost van Tonningen komt aan het hoofd van de NSB. Hij stuurt de partij meer en meer in de richting van het Duitse model.
  • In Nederland wordt een wet gestemd op de para-militaire organisaties, om toestanden zoals in Duitsland (de SA) te voorkomen.
  • Het Comité van Waakzaamheid van Nederlandse Intellectuelen wordt opgericht onder impuls van Ter Braak, du Perron, Romein en een aantal anderen. Zij richten zich uitdrukkelijk tegen het Nationaal-Socialisme.

1937

  • Prinses Juliana der Nederlanden (°30 apr 1909 ’s Gravenhage) trouwt met prins Bernhard von Lippe-Biesterfeld. Deze gebeurtenis zorgt voor een opleving van de monarchie.
  • Uit bewondering voor Colijn, stemmen veel niet-protestanten op de Antirevolutionaire partij(en), wat leidt tot een verkiezingsoverwinning.
  • De NSB lijdt een verkiezingsnederlaag in de Tweede Kamerverkiezingen, doordat er slecht 4 leden verkozen worden (i.p.v. de 25 of meer waarop men had gerekend).
  • De SDAP maakt zijn antimilitaristische standpunten bekend, en eist nationale ontwapening, uit angst voor een dreigende oorlog.
  • Er wordt een Vestigingswet Kleinbedrijf goedgekeurd, waardoor alle mensen die een winkel willen beginnen, verplicht worden om het middenstandsdiploma te behalen. Op die manier probeert men de wildgroei tegen te gaan, en mensen te beschermen voor de grote investering in zaken die het niet zullen of kunnen halen.

1938

  • De Pachtwet geeft aan de landbouwers de garantie dat ze slechts in heel uitzonderlijke gevallen uit hun gepachte bedrijven kunnen worden gezet. Deze wet wordt in 1941 aangevuld met het Pachtbesluit.
  • 31 jan: prinses Beatrix wordt geboren.

1939

  • Adolf Hitler (°1889 +30 apr 1945 Berlijn) bezet in WO II (1939-1945) grote delen van Europa, waaronder heel Tsjechoslowakije.
  • Koningin Wilhelmina en koning Leopold bieden de mogendheden hun diensten aan, om een oorlogsconflict proberen te vermijden.
    Toch wordt er gemobiliseerd, waarbij de lichtingen van 1924 tot 1939 worden opgeroepen.
  • 1 sep: Duitse inval in Polen. Een legermacht van 53 divisies en gesteund door 1600 vliegtuigen begint de strijd. Onder leiding van generaal-veldmaarschalk Walther von Brauchitsch (°4 okt 1881 Berlijn +18 okt 1948 Hamburg) willen de Duitsers 24 Poolse divisies uitschakelen.
  • 3 sep: Engeland en Frankrijk verklaren daarop de oorlog aan Duitsland. Dit is het begin van WO II. De oorlog tot 1945 wordt gevoerd tussen de Asmogendheden (Duitsland, Italië en Japan) en de Gealliëerden (Frankrijk, Groot Brittannië, de Sovjet Unie en de Verenigde Staten). Meer en meer landen zullen één van de betrokken partijen vervoegen.
  • 10 sep: Canada verklaart de oorlog aan Duitsland, terwijl de Verenigde Staten zich eerder neutraal verklaarde.
  • 9 nov: het Venlo incident – 2 Britse officieren worden in Venlo opgepakt door de Duitsers en meegenomen.
  • Majoor Sas verwittigt Den Haag dat Duitsland zinnens is om het Westen te veroveren. Omdat de Duitsers de aanval een aantal keren uitstellen, wordt majoor Sas niet langer ernstig genomen.
  • Crisis in het kabinet: minister Romme stelt verhoging voor van de uitkeringen, tegen de zin in van de minister van Financiën.
  • Het kabinet De Geer doet zijn intrede. Het is het eerste Nederlandse kabinet waarin ook socialisten zetelen.
  • 5 aug: geboorte van prinses Irene (°5 aug 1939 Soestdijk). In 1963 wordt de prinses katholiek. Ze huwt met prins Carel Hugo (tot 1981). Van 1968 tot 1977 verblijft ze in Frankrijk, maar vestigt zich daarna met haar kinderen in Nederland.

1940

  • jan: een Duits vliegtuig maakt een noodlanding in België. In het vliegtuig vindt men een gedetailleerd plan voor de Duitse aanval op België, Nederland en Luxemburg. Door de ontdekking van het plan worden de aanvallen tot mei uitgesteld.
  • mei: Joris Van Severen, leider van Verdinaso, wordt in Abbeville door Franse soldaten vermoord. Als gevolg wordt Verdinaso ontbonden.
  • 10 mei: het Duitse leger valt België binnen: generaal Karl Rudolf Gerd von Rundstedt (°12 dec 1875 Ascherleben 24 feb 1953 Hannover) en generaal Fedor von Bock voeren het von Rundstedt offensief. Bombardementen vernielen de helft van de legervliegtuigen. Het Belgische leger slaagt er niet in om alle bruggen te vernietigen om de Duitse bezetter af te remmen. De ingeroepen hulp van Engelse en Franse strijdkrachten, zorgt voor een vlugge bezetting van de frontlinie.
  • mei: de NSB kent opnieuw meer succes door de ontwikkelingen naar WO II toe.
  • 4 mei: het militair gerechtshof laat 21 NSB-ers en 3 communisten gevangennemen.
  • 9 mei: majoor Sas telefoneert uit Berlijn, om te laten weten dat Duitsland de volgende dag Nederland zal binnenvallen.
  • 10 mei: Duitse troepen trekken de grens met Nederland over. Ze komen echter niet tot bij de koningin, die ze hoopten gevangen te nemen.
  • 11 mei: Noord-Brabant wordt door de Duitse troepen bezet.
  • Kort daarna staat Hitler toe dat de “krijgsgevangenen van het Germaanse broedervolk” worden vrijgelaten. Uiteraard met de bedoeling op die manier de sympathie van de Nederlanders te winnen.
  • 12 / 13 mei: koningin Wilhelmina en de koninklijke familie gaat in ballingschap naar Engeland (tot 1944).
  • 14 mei: Rotterdam capituleert. Toch wordt er gebombardeerd, met grote branden als gevolg.
  • 15 mei: het Nederlandse leger capituleert. De troepen in Zeeland houden echter nog stand tot 19 mei.
  • 29 mei: het ambt van Rijkscommissaris wordt aanvaard door Seyss-Inquart.
  • 29 jun: Anjerdag (verjaardag van Prins Bernhard). Veel Nederlanders tonen op voorzichtige manier dat ze anti-Duits gezind zijn, door een anjer te dragen.
  • juli: de Nederlandse Unie wordt opgericht (olv. Einthoven, De Quay en Linthorst-Homan). De beweging vormt een tegengewicht voor de NSB, en kent derhalve succes. Toch wordt de Unie verplicht om een aantal compromissen te sluiten met de Duitse bezetter. Eens de compromissen gesloten, wordt de Unie opgeheven.
  • okt: de Nederlandse ambtenaren worden verplicht een Ariër-verklaring te ondertekenen. Deze daad is het begin van de jodenvervolging in Nederland.
  • Als gevolg ontstaan de eerste verzetsorganisaties, zoals de Geuzen, de Waarheid en het Legioen van de Oud-Frontstrijders.
  • Minister president De Geer is voorstander om een compromisvrede met Hitler te sluiten. Deze idee slaat echter niet aan, en De Geer wordt vervangen door Gerbrandy.
  • Pieter Gerbrandy (°13 apr 1885 +7 sep 1961 ’s Gravenhage) is eerste minister van de regering in ballingschap (tot 1945).

1941

  • Oprichting van de Irenebrigade.
  • Weinig manschappen van de landmacht of de luchtmacht zijn ingeschakeld bij de oorlogsvoering. De Nederlandse koopvaardij en marine spelen wel een belangrijke rol in deze dagen van oorlogsconflicten.
  • feb: begin van de jodenvervolging door razzia’s, op commando van Hitler en Rauter.
    De communisten Nak en Kraan roepen op tot de februaristaking, die bijna algemeen wordt opgevolgd in Amsterdam en de Zaanstreek (25 feb).
  • Seyss-Inquart benoemt de NSB tot de “draagster van de politieke wil van het Nederlandse volk”!
  • 3 sep: in vernietigingskamp Auschwitz wordt geëxperimenteerd met Zyklon-B. Het gas zal dienen om “ongewenste elementen” om te brengen in de gaskamers.
  • 6 sep: joden verliezen in Duitsland bijna al hun rechten, en worden verplicht om een Davidsster te dragen.
  • okt-dec: een aantal organisaties wordt opgericht:
    * de Nederlandse Landstand (voor de boeren)
    * de Kultuurkamer (kunstenaars)
    * de Artsenkamer (medici) – deze laatsten weigeren toe te treden
    * de Arbeidsdienst (de vroegere Nederlandse Opbouwdienst, waartoe alle 20-jarigen lid moeten worden)
  • 8 dec: Nederland verklaart de oorlog aan Japan.

1942

  • Dr. Visser ’t Hooft verblijft in Genève, en stelt de regering Gerbrandy in de mogelijkheid om makkerlijker in contact te komen met de verzetsorganisaties.
  • Het Englandspiel: door nalatigheid van de Britse geheime dienst vallen Nederlandse geheime agenten, die boven Nederland worden gedropt, in handen van het Duitse leger.
  • mei: 2000 beroepsofficieren worden op verraderlijke manier opnieuw krijgsgevangen genomen.
    Oprichting van het Arbeidsfront (olv. Woudenberg): de hele arbeidersbeweging wordt gelijkgeschakeld en kan in dienst worden geroepen voor de Duitse oorlogsmachine.
  • juli: de deportatie van de joden begint. Er wordt gezegd dat ze zullen worden tewerkgesteld in Duitsland en Polen. Via Westerbork worden ze echter afgevoerd naar de vernietigingskampen van Auschwitz, Ravensbrück, Sobibor…
    In september zijn de deportaties zo goed als rond, met meer dan 100.000 Nederlandse slachtoffers.
  • De Landelijke Organisatie voor hulp aan de onderduikers wordt opgericht. Deze bemiddelt voor logeer- / onderduikadressen, vervalste papieren, proviandbons…
  • dec: Mussert wordt leider van het Nederlandse volk. Eigenlijk blijft het bestuur in handen van Seyss-Inquart.
  • De Japanners bezetten Indonesië (tot 1945).

1943

  • Geboorte van prinses Margriet der Nederlanden (°19 jan 1943 Ottawa).
  • feb: luitenant-generaal Seyffardt (commandant van het Oostlegioen) wordt geliquideerd door het studentenverzet.
  • apr: de studenten moeten een loyaliteitsverklaring ondertekenen. Wie weigert (85%) wordt in Duitsland tewerkgesteld, of duikt onder.
  • 29 apr: alle manschappen van leger en vloot moeten in krijggevangenschap terugkeren. Dit betekent het begin van grote stakingen in april en mei. Met massale executies, probeert men de stakingen te onderdrukken.

1944

  • aug: scheuring in de Gereformeerde Kerk, als gevolg van een aantal besluiten van de synode over de doop. Het schisma is waarschijnlijk een gevolg van de gebrekkige communicatie (als gevolg van het oorlogsgebeuren).
  • 5 sep: de douane-overeenkomst tussen de landen van de BeNeLux wordt ondertekend in Londen.
    5 sep: “Dolle Dinsdag” als gevolg van de opwinding van de Nederlanders ivm de bevrijdingen in België. Duitsers en NSB-ers geloven de geruchten dat het Nederlandse grondgebied wordt bevrijd, en vluchten naar het oosten. De bevolking staat klaar om de bevrijder te verwelkomen.
  • De BS (Binnenlandse Strijdkrachten) wordt opgericht. Prins Bernhard neemt het opperbevel waar.
  • Generaal Kruis staat aan het hoofd van het Militair Gezag. Deze organisatie bereidt zich voor om Nederland te besturen, eens het bevrijd is van de Duitse bezetting.
  • 17 sep – Operatie Market Garden: Montgomery heeft het plan om met tanks via Nederland naar de Duitse frontlinies te trekken.
    De Britse 1ste luchtlandingsdivisie landt bij Arnhem.
    Het Amerikaanse 101ste Airborne land bij Eindhoven – ze veroveren bruggen op de Maas, maar merken dat de wegen bij Arnhem door Duitse soldaten geblokkeerd wordt.
  • Het Amerikaanse 82ste Airborne landt bij Grave en Nijmegen – ze veroveren de bruggen over de Maas en het Maas-Waal-kanaal.
    De Britten rukken met hun 30ste korps op naar de grens tussen België en Duitsland.
  • 20 sep: de brug in Nijmegen wordt veroverd door de US 82nd Airborne en het Britse 30ste korps.
  • 3 nov: de Schelde wordt terug opengesteld als Vlissingen wordt bevrijd.
  • 16-22 dec – Ardennenoffensief: Hitler onderneemt een laatste poging om door te breken naar Antwerpen en op die manier de gealliëerde legers van elkaar te isoleren. Samen met 200.000 Duitse soldaten begint veldmaarschalk Karl Rudolf Gerd Von Rundstedt (°1875 +1953) de strijd met het 5de en 6de SS Panzerarmee, en het 7de Leger. De Amerikanen zetten 80.000 soldaten in tegenoffensief.
    De Duitsers slagen er niet in om St. Vith of Bastogne in te nemen. De Amerikanen trekken zich terug uit St. Vith nadat ze 8.000 manschappen verloren hebben. De strijdkrachten in Bastogne houden echter stand. De Duitsers maken gebruik van sabotage-troepen, die in Amerikaanse uniformen infiltreren bij de Amerikaanse vijand.
  • 24 dec: Duitse Arado-bommenwerpers vallen onder leiding van kapitein Dieter Lukesch een fabriek en rangeerterrein aan in Luik.
  • 26 dec: het Amerikaanse 1ste en 3de leger vallen de Duitse legers aan, en slagen erin om Bastogne te vrijwaren. De Duitsers trekken darop met het 5de en 6de Panzerarmee via Luik naar Aachen.
  • 30 dec: Patton herbegint met 6 divisies de strijd tegen de Duitse troepen uit Bastogne en richting Houffalize. De Duitsers vallen onder leiding van generaal Hasso von Manteuffel Bastogne aan. Het Amerikaanse leger slaagt er echter in om de aanval af te slaan.

1945

  • 7 mar: bij de Woeste Hoeve wordt een aanslag gepleegd op Rauter. Als represaille, worden 250 mensen gefusilleerd.
  • 23 mar: het grote offensief in het Noordwesten begint, onder leiding van veldmaarschalk Bernard Law Montogomery (°1887 +1976). De strijd duurt tot 18 april, en het gebied wordt gezuiverd van de Duitse bezetter. Hevige gevechten vinden plaats, o.a. in Groningen.
  • 29 apr: er worden voedselpakketten gedropt boven west Nederland.
  • 5 mei: generaal Blaskowitz ondertekent in Wageningen in hotel De Wereld de capitulatie, in bijzijn van de Canadese generaal Foulkes en prins Bernhard.
  • 17 mei: de Stichting van de Arbeid wordt opgericht. Deze instelling helpt bij overleg tussen overheid, werkgevers en werknemers, met de bedoeling een sociale vrede te handhaven.
  • De Eenheidsvakcentrale (EVC) (met communistische sympathie) is niet gelukkig, en reageert tegen bovengenoemde stichting.
  • jun: het kabinet Schermerhorn-Drees vormt een noodkabinet, en wordt samengesteld uit een groot aantal vroegere kamerleden.
  • Van juli tot september wordt door minister Lieftinck van financiën een geldzuivering doorgevoerd. Alle waardepapieren moeten worden ingeleverd – ze worden op een geblokkeerde rekening geplaatst. In ruil krijgt elke Nederlander 10 gulden om één week van te leven.
  • Door een vermogensbelasting worden de oorlogswinsten “weggezuiverd”.
  • okt: alle lonen worden met 25% verhoogd, ten opzicht van de waarde in mei 1940.
  • Tot 1949 wordt een bijzondere rechtspleging gevoerd voor de berechting van politieke delinquenten door een tribunaal, een bijzonder gerechtshof of een bijzondere raad van cassatie.
  • Oprichting van het Internationaal Gerechtshof, het rechterlijk orgaan van de Verenigde Naties in Den Haag. Het vervangt het Permanent Hof van Internationale Justitie. Het hof is belast met het beslechten van internationale geschillen.

1946

  • 9 feb: de Partij Van De Arbeid wordt opgericht. De vroegere socialisten, vrijzinnig-democraten en de christen-democraten gaan in deze nieuwe organisatie samen in deze nieuwe doorbraakpartij. In juni van dit jaar behaalt de partij 29 van de 100 zetels, minder dan de gehoopte 50.
  • 17 mei: eerste vrije verkiezingen na WO II. Behalve een winst voor de communisten, is het politieke beeld vergelijkbaar met de situatie voor de oorlog.
  • Het eerste kabinet Drees wordt in functie gesteld.
  • 4 mar: de Staat van Beleg wordt officiëel opgeheven, en het Militair Gezag stopt zijn functie.
    Door bewerkstelliging van minister Maarseveen, worden lichte gevallen van politieke delinquentie vervroegd vrijgelaten.

1947

  • Geboorte van Christina der Nederlanden, geboren als Marijke (18 feb 1947 Soestdijk)
  • 5 jun: George Catlett Marshall (°31 dec 1880 Uniontown PN +16 okt 1959 Washington DC), Amerikaans politicus ontwerpt als minister van Buitenlandse Zaken het Marshallplan (of: Europees Herstel Programma), voor financiële hulp door de USA aan Europa, na WO II (van 1948 tot 1951). Dank zij het Marshallplan wordt aan de problemen, ontstaan door een strenge winter, arbeidsonrust en werkloosheid een antwoord gegeven.
  • Met de Noodwet van Drees wordt aan alle bejaarden een minimumpensioen betaald, ook al hebben betrokkenen geen premie betaald.

1948

  • 1 jan: de overeenkomst van de BeNeLux wordt vanaf nu actief ingevoerd. Hierdoor worden de onderlinge douanerechten afgeschaft, en een zelfde tarief voor invoer uit andere landen wordt ingevoerd.
  • De BeNeLuxpartner treden toe tot de Organisatie voor Europese Economische Samenwerking (OEES), die werd opgericht in functie van het Marshalplan.
    Ook treedt de BeNeLux toe tot de Westeuropese Unie, een militair pact dat verder gesloten wordt met England en Frankrijk
  • 4 sep: koningin Wilhelmina (°31 aug 1880 ’s Gravenhage 28 nov 1962 Het Loo) doet troonsafstand ten voordele van haar dochter koningin Juliana der Nederlanden (tot 1980) (°30 apr 1909 ’s Gravenhage), die op 6 sep wordt ingehuldigd.
    Prinses Wilhelmina leeft teruggetrokken als “prinses der Nederlanden” in paleis het Loo.
  • Oprichting van het GPV (Gereformeerd Politiek Verbond). Als grondslag hanteren zij de Heilige Schrift en de belijdenis.
  • 24 jun: oprichting van de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie. De partij ontstaat uit de liberalen en de mensen die uit de oude Partij van de Arbeid getreden zijn. Deze VVD is de enige liberale partij in Nederland en kent succes.
  • Door grondwetswijzigingen i.v.m. de ontwikkelingen in Indonesië wordt de oprichting van de Nederlans-Indonesische Soevereine Unie mogelijk gemaakt.
  • In Den Haag wordt een congres gehouden dat besluit tot Europese eenwording, integratie en politiek.

1949

  • 23 apr: kleine grenscorrecties, waardoor de gebieden Elten en Tudderen worden ingelijfd.
  • De gulden devalueert ten opzichte van de US dollar (van 2,65 naar 3,80 NLG per USD). Gevolg is dat er geen dollartekort meer is.
  • De rantsoenering van verbruiksgoederen wordt opgeheven door het ministerie van Economische Zaken (minister Van de Brink), en vanaf december moet de distributiestamkaart niet meer worden gebruikt.
  • 27 dec: de republiek Indonesië wordt door Nederland erkend.

1950

  • Nederlands Oost Indië wordt onafhankelijk. Indonesië wordt een eenheidsstaat, die echter tot 1954 met Nederland een unie vormt.
  • jun: begin van de oorlog in Korea. Samen met 14 andere landen vechten de verenigde troepen in Zuid-Korea tegen een invasie uit Noord-Korea (tot 1953). In augustus stuurt Nederland een contingent troepen voor het UNO-leger, onder bevel van overste Den Ouden.
  • Er wordt binnen de BeNeLux een landbouwprotocol vastgelegd.
  • 1 jan: met de 3de Loonronde stijgen de lonen 5%. Deze stijging heeft ook een prijsverhogend effect.
  • 15 feb: wet op de Publiek-Rechtelijke Bedrijfsorganisatie: de vorming van bedrijfsschappen en produktschappen worden mogelijk, vooropgesteld dat de beroepsbeoefenaars lid worden / moeten zijn. Tussen de regering en het bedrijfsleven worden afspraken gemaakt via de Sociaal Economische Raad (SER).
  • 23 feb: via de wet op de materiële oorlogsschade kan iedereen, die tijdig een rechtvaardige schadeclaim heeft ingediend, een tegemoetkoming krijgen voor geleden oorlogsschade.

1951

  • jan: Regeringscrisis. Dit is een gevolg van het aftreden van minister Stikker, wat hij deed als gevolg van een motie van de VVD (zijn eigen partij) ivm. zijn beleid voor Nieuw Guinea.
  • Er wordt een nieuw kabinet Drees gevormd.
  • mar: de regeringssubsidie op een aantal levensmiddelen leidt tot de 5de loonronde.
  • Er komt een noodregeling voor de Kinderbijslag bij de zelfstandigen. Deze regeling werd voor de werknemers al in 1940 ingevoerd via de Kinderbijslagwet.
  • 2 okt: vanuit Bussum begint de Nederlandse Televisie Stichting (NTS) met televisie-uitzendingen via de zender in Lopik. De vorige experimentele uitzendingen werden gestuurd vanuit Eindhoven.

1952

  • Het Amsterdam – Rijnkanaal wordt officiëel in gebruik genomen. Deze verbinding maakt de concurrentie van Amsterdam en Rotterdam met het hinterland iets milder.
  • jun: de PVDA wordt de grootste partij, met “vader Drees” aan kop.
  • De Eerste Kamer verwerpt de grondwetswijziging om het aantal leden van de Tweede Kamer op te trekken tot 150.
  • Invoering van de Werkloosheidswet (WW) uit 1949: voor alle werknemers wordt een wachtgeldverzekering en een werkloosheidsverzekering verplicht.

1953

  • 1 feb: Watersnood, ook wel de St. Ignatiusvloed genoemd: stormramp, die grote overstromingen veroorzaakt op de Zeeuwse en de Zuidhollandse eilanden. 200.000 ha terrein komt onder water te staan, en meer dan 1800 mensen schieten het leven er bij in; de schade op het land en aan de gebouwen is aanzienlijk. Het opgerichte Rampenfonds moet de financiële problemen van de slachtoffers enigszins verlagen. Tegen het einde van het jaar slaagt de regering erin om alle dijkbreuken te dichten. Men laat het hier echter niet bij, en het Deltaplan ontstaat. In 1957 wordt het Deltaplan definitief door het Parlement aanvaard en goedgekeurd.
  • Ook in België wordt grote schade aangericht: 10.000 ha land komt onder water te staan, en er vallen 6 dodelijke slachtoffers.
  • Binnen de BeNeLux worden protocollen vastgelegd om de coördinatie van handelspolitiek, economische en sociale politiek op mekaar af te stemmen.

1954

  • De nieuwe spelling van Van Haeren wordt ingevoerd, waarmee voor België en Nederland dezelfde normen gelden. Toch blijft onzekerheid bestaan over de voorkeurspelling.
  • De Rooms katholieke bisschopen schrijven het mandement “De katholieken in het leven van deze tijd”. Hiermee keren ze zich tegen neutrale stromingen, en verbieden het lidmaatschap van de PvdA.

1955

  • Het kabinet Drees doet voorstellen om de inkomstenbelasting te verlagen, gekoppeld aan een verhoging van de huurprijzen met 10%. De Tweede Kamer aanvaardt het voorstel niet.
    Het kabinet treedt daarop af, maar trekt na enkele weken zijn ontslag in. Het gevolg is dat de eerdere voorstellen uiteindelijk toch aanvaard worden.
  • Minister Algera keurt de plannen voor de Amsterdamse IJ-Tunnel goed. De bouwwerken laten echter nog lang op zich wachten.
  • De Fokker fabrieken laten de traditie van het Nederlandse vliegtuig herleven. Ze ontwerpen een nieuwe Fokker Friendship en maken daarmee een succesvolle proefvlucht.

1956

  • Pieter Lieftinck (°1902 Muiden +1989 ’s Gravenhage), Nederlands econoom en politicus, wordt directeur van de Wereldbank (tot 1971).
    Nog in dit jaar wordt hij directeur van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) (tot 1976).
    Hij was minister van Financiën van 1945 tot 1952.
  • Koningin Juliana heeft Greet Hofmans in het paleis gehaald, omdat ze hoopt dat gebedsgenezing de gezichtsproblemen van prinses Marijke zullen oplossen. De pers interpreteert dit verhaal als Greet Hofmans zijnde de Nederlandse Raspoetin. Een inderhaast samengestelde adviescommissie besluit dat Greet Hofmans moet vertrekken. Als dit gebeurd is, bedaren de gemoederen.
  • 23 jun: de Tweede Technische Hogeschool wordt in Eindhoven opgericht.
  • 13 okt: het 4de ministerie Drees wordt gevormd,  na een lange regeringscrisis die ontstond bij de verkiezingen van 13 juni.
  • Een grondwetsherziening breidt het aantal leden van de Tweede Kamer uit tot 75 leden.

1957

  • jan: de Pacifistisch Socialistische Partij wordt opgericht. Zij streven voor een “socialisme zonder atoombom”.
  • feb: de regering publiceert een nota om de bestedingen van de overheid te beperken. De uitgaven zijn nl. sterker toegenomen dan de binnelandse produktie en de export. Een gevolg is dat de begroting herzien wordt, en dat een aantal openbare werken niet worden uitgevoerd. Met een toenemende werkloosheid als gevolg, en een afnemende consumptie.
  • Toch wordt de Delta-wet aangenomen, om Nederland beter tegen het geweld van de zee te beschermen. Een deel van de werken werd al uitgevoerd. De wet voorziet in afsluiting van alle riviermondingen in de zee, met uitzondering van de Westerschelde.
  • Invoering van de Algemene Ouderdomswet (AOW): de premie die voor het ouderdomspensioen moet worden uitgelegd, werkt nu met een omslagstelsel. Daardoor komen ook de ouderen, die géén of een lage premie hebben betaald, nu ook in aanmerking om een pensioenuitkering te krijgen.

1958

  • Nederland wordt lid van de Europese Economische Gemeenschap.
  • Er ontstaat een breuk in de Nederlandse Communistische Partij, met de oprichting van “de Brug” als gevolg.
  • 12 dec: als gevolg van een kabinetscrisis over de belastingheffing treedt de regering Drees af. Het interimkabinet Beel schrijft vervroegde verkiezingen uit, waarmee de na-oorlogse periode van Rode kabinetten een einde kent. Dank zij een soberheidsbeleid en het handhaven van rust in de tewerkstellingssector, heeft Nederland het land heropgebouwd na WO II.

1959

  • mar: er worden vervroegde verkiezingen uitgeschreven, waaraan de Boerenpartij voor het eerst deelneemt  voor de Tweede Kamer. De partij van “vrije boeren” verzet zich tegen het Landbouwschap en de PBO. Later zullen ze intreden in de kamer, en zetels veroveren onder leiderschap van (boer) Koekoek.
  • mei: de regering De Quay wordt gevormd met de partijen KVP, AR, CHU en VVD, en is het eerste kabinet waarin de PvdA niet vertegenwoordigd is na WO II. Belangrijke beslissingen van dit kabinet hebben te maken met een vrijere loonvorming, minder prijscontrole, een verminderde geleide economie en verhoogde subsidies voor woningbouw.
  • Invoering van de Algemene Weduwen- en Wezenwet (AWW): hierdoor kunnen bijna alle weduwen en wezen van werknemers aanspraak maken op een uitkering. De staat int hiervoor een verplichte premie.

1960

  • 1 nov: het BeNeLuxverdrag wordt eindelijk in werking gesteld (ondertekend in 1958). Er wordt een overgangsperiode van 5 jaar voorzien, maar in 1965 zal deze periode nog worden verlengd.
  • apr: de “Generalbereinigung” – Nederland tekent een verdrag met West-Duitsland om alle hangende kwesties voor eens en voor altijd te regelen. Hierdoor worden eerdere grenscorrecties ongedaan gemaakt, waarvoor Nederland een bedrag van 280 DEM als compensatie krijgt.
  • De wet Cals voor het Wetenschappelijk Onderwijs wordt aanvaard.
  • In de buurt van Slochteren wordt een grote aardgasbel ontdekt.
  • Er wordt beslist dat de haven Rotterdam zal worden uitgebreid om op die manier de Europoort mogelijk te maken.
  • dec: het kabinet De Quay valt na een motie van de AR over woningbouw, maar de eerste minister herstelt de breuklijnen in zijn kabinet.

1961

  • mar: Nederland herwaardeert de gulden (in navolging van de Duitse mark).
    Wegens moeilijkheden op de arbeidsmarkt moeten geplande belastingverlagingen echter worden uitgesteld.
  • Nederland begint met het uitnodigen van buitenlandse arbeiders.
  • 1 jul: de 5-daagse werkweek wordt ingevoerd voor het overheidspersoneel, nadat privébedrijven dit stelsel al eerder hadden ingevoerd.
  • Er wordt een ronde tafelconferentie georganiseerd met Nederland, Suriname en de Nederlandse Antillen.

1962

  • De manier waarop met Nieuw Guinea één en ander wordt geregeld, stuit op verzet.
  • 28 nov: prinses Wilhelmina (°31 aug 1880 ’s Gravenhage +28 nov 1962 Het Loo) overlijdt.

1963

  • Er wordt een nieuw verdrag opgesteld over de Schelde-Rijn-verbinding. Het nieuwe tracé zou langs Bergen-op-Zoom lopen. Voor deze verbeterde verbinding van Antwerpen met de Rijn, moet de Antwerpse haven de Rijnpremies afschaffen.
  • Bij verkiezingen boeken zowel de PSP als de Boerenpartij winst.
  • Het akkoord Wassenaar: afspraken voor een aantal gevoelige kwesties, die voorafgaan aan de kabinetsformatie.
  • Na een moeizame formatiestrijd, wordt het kabinet met Victor Marijnen (°1917 +1975) als eerste minister (tot 1965) ingezworen. In 1968 wordt hij burgemeester van ’s Gravenhage. Ook dit kabinet kent geen leden van de PvdA.
  • De Mammoetwet van minister Cals: deze betreft regelingen rond het voortgezet onderwijs. Het duurt tot 1968 eer de regels van de wet in alle scholen is ingevoerd.
  • Grondwetsherzieningen schrappen artikelen over Nieuw Guinea, en vereenvoudigen de regels voor troonopvolging. Nog een gevolg is dat het kiesrecht wordt teruggebracht naar een wettelijk kiesleeftijd van 21 jaar. Het passief kiesrecht voor de Kamers blijft echter op 25 jaar.
  • De Algemene Kinderbijslagwet (AKW) vervangt vroegere regelingen.
    De Algemene Bijstandswet vervangt de vroegere Armenwet.
    Beide wetten worden vanaf nu als een recht beschouwd (en niet meer als gunst).

1964

  • Anton Geesink (°6 apr 1934 Utrecht), Nederlands judobeoefenaar, wordt olympisch kampioen in alle categorieën. Hij behaalt wereldtitels in 1961, 1964 en 1965.
  • Op voorstel van de commissie Verdam krijgen arbeiders van grote ondernemingen medezeggenschap via de instelling van werknemers-commissarissen, en de uitbreiding van de bevoegdheden van de ondernemingsraad.
  • Invoering van de Wet Werkloosheidsvoorziening (WWV): hierdoor wordt het risico van onvrijwillige werkloosheid gedekt.
  • Ook de Ziekenfondswet (ZFW) wordt van kracht: hierdoor heeft men recht op een vergoeding van ziektekosten (dokterskosten, medicijnen, opname in het hospitaal).
  • De eerste pijplijn naar de aardgasbel van Slochteren wordt in gebruikgenomen, waardoor de exploitatie van aardgas mogelijk wordt.
  • Er ontstaat verwarring rond de verloving van prinses Irere met Carel Hugo van Bourbon-Parma. Hij is de leider van de Spaanse Carlisten.
    29 apr: de prinses huwt uiteindelijk in Rome, zonder toestemming gevraagd te hebben aan de Staten Generaal. Dit heeft als gevolg dat ze verzaakt aan haar rechten op de troon.
  • De anti-REM-wet wordt aangenomen, waardoor reclame kan worden uitgezonden op televisie, vanaf een platform op de Noordzee. Radio Veronica, dat eveneens uitzendt van een schip, wordt voorlopig met rust gelaten.

1965

  • 26 feb: het kabinet Marijnen valt over het radio- en televisiebeleid: er ontstaat een meningsverschil over de eisen waaraan een zendgemachtigde organisatie moet voldoen.
  • 25 mei: “Provo” wordt opgericht. Aanvankelijk bestaat enkel het tijdschrift, maar algauw provoceren een aantal Amsterdamse anarchisten op speelse manier tegen alle vormen van gezag. 2 jaar later zal een lid van Provo er zelfs in slagen om in de Amsterdamse gemeenteraad te zetelen.

1966

  • 10 mar: huwelijk van prinses Beatrix der Nederlanden met Claus Von Amsberg (°6 sep 1926 Dötzingen) in Amsterdam. N.a.v. het huwelijk ontstaan flinke relletjes, o.a. onder impuls van Provo. Eigenlijk blijft het bijna het hele jaar onrustig in de stad.
  • 15 mar: de Tweede Kamer aanvaardt de plannen van de regering om in Zuid Limburg een omschakeling van mijnbouw op industrie te realiseren.
    Minister Den Uyl (PvdA) van Economische Zaken ondervindt problemen om het de Nederlandse territoria van het Continentaal Plat op de Noordzee voor de winning van olie en aardgas aan maatschappijen toe te wijzen. De maatschappijen verwerpen nl. de voorwaarden die de minister stelt.
  • 14 okt: de nacht van Schmelzer: de KVP brengt het kabinet Cals ten val vanwege een gat in de begroting. Tevens is dit het einde van de eenheid binnen de KVP. Als gevolg wordt het interim-kabinet Zijlstra ingezworen.
  • De Wet op de Arbeidsongeschiktheid (WAO) wordt aangenomen; deze wet vervangt de vroegere invaliditeits- en ongevallenwet.
  • Ook de Algemene Wet Zware Geneeskundige Risico’s wordt gestemd, en is een verplichte algemene volksverzekering om tegemoet te komen aan de kosten van behandeling, verpleging en verzorging in het hospitaal.
  • Binnen de Boerenpartij ontstaan moeilijkheden over het oorlogsverleden van een aantal partijleden (o.a. ir. Adams). Als gevolg van de problemen, scheiden de groepen Voogd en Stam zich af van de partij.
  • 10 okt: de publicatie “Tien over Rood” van Nieuw Links wil de afschaffing van de monarchie na de dood van koningin Juliana, uittreden uit de NAVO (als Portugal lid blijft), vereffening van de inkomens, erkenning van de Duitse Demokratische Republiek en volledige vergoeding van de studiekosten (ook in het voortgezet onderwijs).

1967

  • 14 jan: de nieuwe omroepwet wordt aangenomen, waardoor nieuwe zendgemachtigden op het toneel kunnen verschijnen. De wet gaat 2 jaar later volledig van kracht.
  • juli: de groep Provo houdt op te bestaan. Ze heffen zichzelf op.
  • Prinses Margriet der Nederlanden (°19 jan 1943 Ottawa) huwt met Pieter van Vollenhoven.
  • 27 apr: prins Willem-Alexander wordt geboren.

1968

  • De defensie-uitgaven worden verhoogd (met 225 miljoen gulden) als gevolg van de Russische inval in Tsjechoslowakije.
  • Het plan Maris wordt op protest ontvangen – studenten beginnen met monsterdiscussies en demonstraties; ze bezetten een aantal openbare instellingen.
  • Geboorte van Johan Friso (°25 sep 1968), zoon van koningin Beatrix en prins Claus.

1969

  • 26 jun: de BTW wordt ingevoerd als nieuw stelsel van omzetbelastingen, en is een opvolging van de regels die de EEG voorschrijft. Als gevolg gaan de prijzen van goederen en diensten de hoogte in.
  • De “Dolle Mina’s” – genoemd naar Wilhemina Drucker (°1847 +1925), een Nederlandse feministe), strijden voor de volledige gelijkrechtigheid van mannen en vrouwen.
  • mei: de Lauwerszee wordt afgesloten doordat het laatste dijkgat wordt gesloten.
  • mei: de Tilburgse Hogeschool, het Maagdenhuis en het Administratief Centrum van de Amsterdamse gemeentuniversiteit worden bezet. Met deze acties hoopt men op een democratisering van het Hoger Onderwijs.
  • Geboorte van Constantijn, zoon van koningin Beatrix en prins Claus.

1970

  • mar: verkiezing van de Provinciale Staten, waar enkele stembusakkoorden tot stand komen. Er is geen opkomstplicht meer en slechts 69 % van de kiezers komt opdagen.
  • sep: de Tweede Kamer aanvaardt de WUB (wet Universitaire Bestuurshervorming) van minister Veringa. De universiteiten zijn het met deze wet niet eens, en laten dit ook merken.
  • 9 dec: de regering vaardigt een loonmatigingsbesluit uit. Dit is in strijd met het loonakkoord van de Stichting van de Arbeid. Alle lonen worden bevroren op het niveau van 10 december 1970. De vakcentrales reageren hierop met een werkonderbreking van 1 uur op 15 december.
  • De Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) wordt ingevoerd. Hiermee zorgt men voor een vergoeding van de bijzondere ziektekosten.
  • aug-sep: havenstaking in Rotterdam als reactie tegen het optreden van een aantal koppelbazen. Zij leveren werkkrachten tegen een veel hogere vergoeding dan in de CAO overeengekomen.
  • Feyenoord wint als eerste Nederlandse voetbalploeg de Europa Cup I

1971

  • mar: de affaire Dennendal – een aantal persorganen keren zich tegen de minder conventionele methoden in de zwakzinnigenzorg (onder impuls van Carel Muller). Deze laatste wordt ontslagen, dan in zijn ambt hersteld, en tenslotte weer ontslagen. De affaire zal tot 1974 duren. Op dat ogenblik bezetten de aanhangers van Muller een aantal paviljoenen, die met geweld worden ontruimd.
  • Luns treedt af als minister van Buitenlandse Zaken en wordt Secretaris-Generaal van de NAVO.
  • apr: er zijn verkiezingen. Het kabinet Biesheuvel wordt gevormd.
  • Het prijspeil van de particuliere consumptie stijgt met 8,1%. Vanaf nu zal de jaarlijkse inflatie voor lange tijd de 10% benaderen.

1972

  • Er wordt een overeenkomst bereikt tussen de landen van de BeNeLux, over de unificatie van de accijnzen.
  • mar: als gevolg van felle demonstraties moet minister Van Agt afzien van het plan van “de Drie van Breda” om oorlogsmisdadigers vrij te laten (Fischer, Kotälla, Aus der Funten).
  • Minister De Brauw stelt een wet voor om het collegegeld op te trekken tot 1000 gulden per jaar, met grote onrust op de universiteiten als gevolg.
  • 17 jul: DS70-ministers Drees en De Brauw treden uit de regering. Hierop besluit minister-president Biesheuvel vervroegde verkiezingen uit te schrijven.
  • okt: de drie linkse partijen PvdA, D66 en PPR ondertekenen “Keerpunt 1972”, een gemeenschappelijk programma voor de nabije toekomst.
  • 29 nov: er zijn Tweede Kamer-verkiezingen, waaraan voor de eerste keer jongeren van 18 tot 21 mogen deelnemen. De winst gaat naar de VVD van Wiegel, de PvdA en vnl. PPR. De andere partijen verliezen.
  • nov: om de inflatie te beteugelen kijkt men uit naar een sociaal contract tussen werkgevers en werknemers, wat jammer genoeg op een sisser afloopt.
    De voorzitter van het NVV (H. ter Heide) treedt af, en wordt opgevolgd door de 34-jarige Wim Kok.

1973

  • 1 jan: invoering van het schijventarief v.w.b. de inkomstenbelasting. Gehuwde vrouwen die uit werken gaan, zullen apart worden berekend van de inkomsten van hun echtgenoot. Op die manier hoopt men dat werken aantrekkelijker wordt.
  • 15 sep: de gulden wordt met 5% geherwaardeerd. De regering verzoekt de bedrijven om de goedkopere import aan de klanten door te rekenen. De inflatie komt op 8,7 %.
  • 11 mei: de formatie van het kabinet Den Uyl heeft 164 dagen geduurd, en wordt nu beëdigd. Hierin zetelen de PvdA, PPR, D66 en KVP. De CHU gaat in oppositie.
  • 28 jun: de Tweede Kamer ratificeert het verdrag van Straatsburg (1965), waardoor piratenzenders als Radio Veronica uit de ether moeten.
  • okt: de regering beslist om autoloze zondagen in te voeren, vanwege de oliecrisis. Deze is een gevolg van de boycot van de Arabische landen tegen de Verenigde Staten en Nederland.
    De grote oliemaatschappijen in de haven van Rotterdam blijven bevoorraad worden.
  • 1 dec: premier Den Uyl spreekt de bevolking toe: hij kondigt aan dat benzine verdeeld blijft worden. Hij belooft ook om de gevolgen van de oliecrisis voor de werkgelegenheid zoveel mogelijk te beperken.
  • 1 feb: de Erasmus-Universiteit open in Rotterdam haar deuren. Ze is ontstaan uit de Nederlandse Economische Hogeschool en de Stichting Klinisch Hoger Onderwijs.

1974

  • 8 jan: de machtigingswet wordt van kracht. Hierdoor krijgt de regering bevoegdheden om lonen, inkomen, prijzen, huren en dividenden te bepalen (en te beperken).
  • 23 jan: door de oliecrisis wordt een stelsel van benzinedistributie ingevoerd. Deze ingreep blijkt echter onhaalbaar, en wordt al gauw weer afgeschaft.
  • Een regeringscommissie bepaalt dat de overheidsdiensten moeten worden gespreid over het hele land. Zo zal de PTT naar het noorden van het land verhuizen en andere diensten naar Limburg, om op die manier de werkgelegenheid in die streken te bevorderen.
  • zomer: het wordt duidelijk dat de Nederlandse conjunctuur volledig is ingezakt, ondanks het feit dat de betalingsbalans positief blijft. Dit is een gevolg van de goede verkoop (en prijsstijging) van aardgas.
  • sep: in de Franse ambassade in Den Haag wordt de Franse ambassadeur gegijzeld, door leden van het Japanse Rode Leger. Hun eisen worden grotendeels ingewilligd, en ze slagen erin om en vrije aftocht te krijgen.
  • okt-nov: minister Van Agt overweegt om de abortuskliniek in Heemstede (Bloemenhovenkliniek) te laten sluiten. Gevolg zijn geschillen in het kabinet en in de Kamer. Na de nodige discussies mag de kliniek zijn werk blijven voortzetten.

1975

  • feb: de definitieve werkgelegenheidsnota wordt gepubliceerd. Daardoor wordt duidelijk dat de aanhoudende inflatie en de daardoor veroorzaakte loonsverhogingen een funeste invloed hebben op de werkgelegenheid. Gevolg is een structurele werkloosheid – aan het einde van het jaar zijn meer dan 200.000 mensen als werkloos ingeschreven.
  • 15 mei: de Tweede Kamer aanvaardt de herstructureringswet van het Wetenschappelijk Onderwijs. Daardoor moeten de studieprogramma’s aan de universiteit op 4 jaar kunnen worden afgerond. Slechts in uitzonderlijke gevallen mag er een vijfde jaar worden toegevoegd.
  • 28 jun: prinses Christina der Nederlanden huwt met Jorge Guillermo (°1946 Havana). Door dit huwelijk doet Christina afstand van haar aanspraak op de troon.
  • dec: in Wijster begint een treinkaping en in het Indonesische consulaat in Amsterdam worden ambtenaren gegijzeld. Beide acties worden opgeëist door Zuidmolukse jongeren, die eisen dat de Nederlandse regering zich inspant om de Republiek van de Zuidelijke Molukken in Indonesië te herstellen.
  • De regering kondigt loonmaatregelen af voor 1976, maar de de automatische prijscompensatie blijft intact.
  • 18 dec: de Federatie van Nederlandse Vakverenigingen (FNV) wordt opgericht. De FNV ontstaat uit een samengaan van de NVV en de NKV. Het CNV – oorspronkelijk uitgenodigd voor deelname – geeft er de voorkeur aan om zelfstandig te blijven.

1976

  • Prins Bernhard legt zijn openbare functies neer, ten gevolge van een schandaal rond Lockheed: sedert 1964 zou vliegtuigmaatschappij Lockheed (bekendmaking door Lockheed op 6 feb) steekpenningen hebben betaald aan burgers van NAVO lidstaten, waaronder Nederland, de Duitse Bondsrepubliek en Italië. De commissie Donner-Holtrop-Peschar doet uitspraak, en verwijt de prins “onzorgvuldig gedrag”.
  • 29 sep: de 2de Kamer aanvaardt het wetsvoorstel om abortus te liberaliseren. De 1ste Kamer zal het voorstel echter verwerpen in december.
  • 6 dec: Pieter Menten wordt gearresteerd in Zwitserland. HIj wordt als zakenman beschuldigd van oorlogsmisdaden en het (onterecht) bezit van kunstschatten. Als gevolg van de affaire komt het kabinet Van Agt onder druk.

1977

  • 22 mar: het kabinet Den Uyl valt. Toch wordt beslist om geen vervroegde verkiezingen uit te schrijven, en de voorziene datum van 25 mei aan te houden.
  • 25 mei: de verkiezingen kennen een top-opkomst van 87%, en de PvdA behaalt de grootste winst.19 dec: het kabinet Van Agt wordt beëdigd.
  • 1 jun: Joop Den Uyl wordt tot formateur benoemd. Na 5 maanden mislukken de formatiegesprekken op 4 november. Daarop wordt Van Agt als formateur aangesteld, die al gauw in staat is om een kabinet te vormen.
  • 23 mei: Zuidmolukse jongeren gijzelen passagiers in een trein in de buurt van De Punt (alsook kinderen in een school in Bovensmilde).
    11 jun: de gijzeling wordt met geweld beëindigd.

1978

  • 22 mar: het kabinet Den Uyl valt. Toch wordt beslist om geen vervroegde verkiezingen uit te schrijven, en de voorziene datum van 25 mei aan te houden: de verkiezingen kennen een top-opkomst van 87%, en de PvdA behaalt de grootste  winst.
  • 1 jun: Joop Den Uyl wordt tot formateur benoemd. Na 5 maanden mislukken de formatiegesprekken op 4 november. Daarop wordt Van Agt als formateur aangesteld, die al gauw in staat is om een kabinet te vormen.
  • 19 dec: het kabinet Van Agt wordt beëdigd.
  • 23 mei: Zuidmolukse jongeren gijzelen passagiers in een trein in de buurt van De Punt (alsook kinderen in een school in Bovensmilde).
    11 jun: de gijzeling wordt met geweld beëindigd.

1979

  • jun: debat in de 2de Kamer over de uitbreiding van de ultracentrifugefabriek van Almelo. Deze zou verrijkt uranium kunnen leveren aan Brazilië, een land dat het Proliferatieverdrag echter niet heeft ondertekend.

1980

  • 30 apr: koningin Juliana (°30 apr 1909 ’s Gravenhage +20 mar 2004 Paleis Soestdijk in Baarn) doet troonsafstand ten gunste van haar dochter koningin Beatrix (°31 jan 1938 Soestdijk), in de Nieuwe Kerk van Amsterdam.
  • 3 apr: de grond in een deel van de gemeente Lekkerkerk blijkt sterk verontreingid te zijn met tolueen en xyleen. Enkel afgraving tot 4 m diep  is mogelijk, en daarom besluit de regering om de grond te laten afgraven.
  • 1 okt: Het CDA wordt officiëel geregistreerd als politieke partij.
  • 18 dec: de Tweede Kamer aanvaardt de abortuswet van Ginjaar en De Ruyter. In april van het daaropvolgende jaar zal ook de Eerste Kamer de wet goedkeuren.

1981

  • Verkiezingen voor de 2de Kamer. CDA en VVD samen halen net geen meererheid. D’66 boekt grote winst.
  • 16 okt: het kabinet Van Agt valt, omdat de ministers geen eenparigheid van stemmen kunnen bereiken over het werkgelegenheidsplan van minister Den Uyl.
  • sep: grote demonstratie tegen het gebruik van kernenergie. De betoging vindt plaats in de buurt van de centrale van Dodewaard.
  • 21 nov: grote betoging in Amsterdam tegen het plaatsen van kernwapens op Nederlandse bodem.
  • aug: IBM (International Business Machines) introduceert de eerste PC (Personal Computer). Deze computer maakt gebruik van het MS DOS systeem (Microsoft Disk Operating System).

1982

  • Rudolf (Ruud) Frans Marie Lubbers (°7 mei 1939 Rotterdam), Nederlands politicus, wordt eerste minister. Op zijn politiek CV staat zijn ambt van minister van Economische Zaken (1973-1977). Hij is fractievoorzitter van het CDA van 1978 tot 1982.
  • 16 mei: partijleider Wiegel van de VVD verlaat de landelijke politiek om commissaris van de koningin te worden in Friesland.
  • 8 sep: verkiezingen voor de Tweede Kamer: de PVDA wordt opnieuw de grootste partij. De VVD maakt echter een fantastische winst.
  • 4 nov: het kabinet Lubbers wordt geïnstalleerd als een coallitie van CDA en VVD.

1983

  • Alfred (Freddy) Heineken (°4 nov 1923 Amsterdam +3 jan 2002 Noordwijk) wordt ontwoerd, en 3 weken vastgehouden in een loods in Amsterdam. Naar verluidt worden 10-tallen miljoenen guldens aan losgeld betaald.

1984

  • In de nachtelijke uren worden de drie Noordelijke provincies, Overijssel en delen van Gelderland getroffen door een grote stroomstoring die tweeëneenhalf uur aanhoudt. Oorzaak van de storing is het ontploffen van een transformator in een koppelstation in Ens. Op diverse plaatsen worden winkels geplunderd.

1985

  • Voor het eerst sinds 1963 wordt er weer een Elfstedentocht gereden in Nederland. Dit gebeurt eind februari, na weken winterweer. De dooi valt net in als de tocht wordt verreden.
  • Frankrijk, Duitsland en de Beneluxlanden sluiten het Verdrag van Schengen. Zij regelen vrij grensverkeer voor hun inwoners door afschaffing van de grenscontroles.
  • Het Nederlandse Greenpeaceschip Rainbow Warrior wordt door Frankrijk tot zinken gebracht, waarbij een opvarende wordt gedood.
  • Wubbo Ockels is de eerste Nederlander in de ruimte.
  • De Nederlandse regering besluit tot plaatsing van kruisvluchtwapens met atoomlading in Woensdrecht.

1986

  • Wim Kok (°1938 Bergambacht) wordt fractieleider van de PvdA.
  • Flevoland (170.000 inwoners) wordt Nederlands twaalfde provincie.
  • Aruba scheidt zich af van de overige Nederlandse Antillen en wordt een autonoom onderdeel van het Koninkrijk der Nederlanden.
  • De Nederlandsche Bank introduceert een biljet van 250 gulden, bijgenaamd ‘de vuurtoren’. Velen vinden dit het mooiste bankbiljet uit de geschiedenis van het Nederlandse papiergeld. Het biljet zou in gebruik blijven tot de overgang naar de euro in 2002.
  • Opnieuw een koude winter met opnieuw een Elfstedentocht met Evert van Benthem als winnaar.
  • De Tweede Kamer besluit het wetsontwerp goed te keuren waarin een overeenkomst staat met de Verenigde Staten over de stationering van kruisvluchtwapens.
  • Een van de vier reactors van de kerncentrale van het Oekraïnse Tsjernobyl ontploft. Meer dan vierduizend mensen komen om het leven bij de reddingsoperatie, en waarschijnlijk miljoenen anderen komen om of dragen de gevolgen van de vrijgekomen straling. De gevolgen voor Nederland en België zijn gering. Alleen het verbouwen van rode kool is in Nederland gedurende een zekere periode verboden als gevolg van stralingsgevaar.

1987

  • De Verenigde Naties schat de wereldbevolking op 5.000.000.000 mensen.

1988

  • In de Biesbosch worden bevers uitgezet. Het zijn de eerste bevers in Nederland sinds de soort in de 19e eeuw hier uitstierf.
  • Bij de Olympische Winterspelen te Calgary (Canada) wint schaatsster Yvonne van Gennip drie gouden medailles.
  • PSV wint in Stuttgart de Europa Cup voor Landskampioenen door het Portugese Benfica te verslaan na strafschoppen.
  • Nederland wint in München het EK voetbal door in de finale de Sovjet-Unie met 2-0 te verslaan. Doelpuntenmakers zijn aanvoerder Ruud Gullit en topscorer Marco van Basten.

1989

  • Oprichting van “Groen Links”, aanvankelijk een groepering van kleine linkse partijen. Evolueert tot een zelfstandige partij.
  • Wim Kok (°1938 Berg-Ambacht) wordt vice-premier en minister van Financiën. Van 1973 tot 1986 is hij voorzitter van het Nederlands Verbond van Vakverenigingen. In 1986 wordt hij fractieleider van de PvdA.

1990

  • Vier Australische toeristen worden onder vuur genomen in Roermond door de IRA. Twee van hen overlijden
  • De 1ste bekende Internetwebpagina wordt geschreven.
  • De Wereld Gezondheidsorganisatie WHO haalt homoseksualiteit van de lijst van ziektes

1991

  • In Den Haag wordt de UNPO opgericht.
  • In Amsterdam worden 20 schilderijen gestolen uit het Van Gogh Museum. Een half uur later worden ze teruggevonden in een verlaten auto.

1992

  • In Nederland treden boek 3, 5 en 6 van het Nieuw Burgerlijk Wetboek in werking. Er is 45 jaar aan gewerkt.
  • Bijlmerramp: op 4 oktober 1992 stortte een Boeing 747-vrachtvliegtuig van de Israëlische luchtvaartmaatschappij El Al op de flats Groeneveen en Klein-Kruitberg in de Amsterdamse Bijlmermeer. De ramp kostte 43 mensen het leven, waaronder de driekoppige bemanning van het vliegtuig en één passagier.
  • Het Verdrag van Maastricht wordt gesloten door de leden van de Europese Unie.
  • In Nederland stort een F-16 neer in een woonwijk.
  • Mauritius wordt een republiek en blijft lid van het Gemenebest van Naties.
  • Een treinongeluk bij Hoofddorp kost 5 mensen het leven, 33 mensen raken gewond.

1993

  • Het verdrag van Maastricht treedt in werking. Officiële oprichting van de Europese Unie. In (West-)Europa vallen de binnengrenzen weg en wordt de gemeenschappelijke markt een feit.

1994

  • De NAVO stemt toe met het Partnership for Peace, een defensieve samenwerking met landen uit Midden- en Oost-Europa. Rusland treedt later in 1994 toe.
  • De Nederlandse zakenman Johannes van Damme wordt in Singapore opgehangen wegens de smokkel van ruim 4 kilogram heroïne.

1995

  • Op 11 juli 1995, toen ruim 600 Nederlandse VN-militairen (achtereenvolgens de bataljons ‘Dutchbat I, II en III’) in Tuzla en Srebrenica hun humanitaire werk deden, forceerden Bosnisch-Servische troepen onder bevel van kolonel Ratko Mladić zich met tanks de stad binnen en deporteerden en vermoordden ca. 7.500 moslimmannen en -jongens. Het wordt gezien als de ergste daad van genocide in Europa sedert de Tweede Wereldoorlog.
  • Door een modernisering van het telefoonnetwerk bestaan alle Nederlandse telefoonnummers vanaf deze datum uit tien cijfers.

1996

  • Curaçao krijgt beperkt zelfbestuur.
  • Faillissement van vliegtuigbouwer Fokker.
  • De geboorte van Dolly. Het eerst zoogdier dat met succes werd gekloond uit een volwassen cel.
  • Een Hercules C-130 stort neer op Eindhoven Airport, 34 leden van een militair orkest komen om het leven.

1997

  • 7 jan: op reis in Kenia viert de koninklijke familie het diamanten huwelijk van prinses Juliana en prins Bernhard.
  • 4 feb: op een boerderij in Venhorst wordt varkenspest vastgesteld. Op 15 en 16 feb worden nieuwe gevallen geconstateerd.
    17 feb: men begint met de opruiming van ruim 800.000 varkens. In België worden 12.000 varkens afgemaakt die uit Nederland komen.
    25 feb: in Italië wordt varkenspest ontdekt bij dieren die uit Nederland worden ingevoerd.
  • 21 mar: er wordt een BSE-koe (dolle koeienziekte) ontdekt.
    7 apr: de tweede BSE-koe wordt in Kollum gedetecteerd.
  • 20 mei: honderdduizenden biggen worden afgemaakt om de gevolgen van de varkenspest in te perken.
  • 26 mar: de kerncentrale van Dodewaard wordt voor goed stilgelegd.
  • 2 mei: de laatste Fokker wordt opgeleverd aan de klant.
  • 10 mei: koningin Beatrix opent ceremoniëel de stormvloedkering op de Nieuwe Waterweg (Hoek van Holland). De voltooiing van deze werken betekent tevens het einde van de Deltawerken, die direct na de overstroming van 1953 werden gestart.
  • 27-28 mei: president Clinton is aanwezig bij de herdenking van het Marshallplan. Dit plan voorzag in hulp door de USA aan het door WO II geteisterde Europa.
  • Provinciale Staten van Friesland besluit dat de provincie officieel Fryslân heet.
  • De geboorte van het schaap Dolly, het eerste gekloonde zoogdier, wordt bekendgemaakt. De geboorte zelf was op 5 juli 1996.

1998

  • 13-14 sep: door hevige regenval komt er grote watersnood in België en in Nederland.
  • 15 jan: eerste officiële homohuwelijk in Nederland. Eigenlijk gaat het om een officiëel geregistreerd partnerschap.
  • 6 mei: VVD en PvdA winnen in Nederland de parlementsverkiezingen. Klaas de Vries wordt benoemd tot informateur. Op 14 mei worden Borst (D66), Kok (PvdA) en Zalm (VVD) benoemd tot informateurs.
  • 29-30 mei: prins Maurits (Willem Pieter Hendrik) van Vollenhoven (°17 apr 1968 Utrecht) trouwt met Marilène (Marie-Hélène Angela) van den Broek (°4 feb 1970 Dieren).
  • 3 aug: het tweede kabinet Kok wordt geïnstalleerd en beëdigd.
  • 28 okt: door zware regenval ontstaat grote wateroverlast in het noorden van Nederland.
  • Dertien Europese landen gaan akkoord om het klonen van mensen te verbieden.
  • Het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT) is klaar. Het grootste woordenboek ter wereld beschrijft tussen de 350.000 en 400.000 woorden.

1999

  • 19 mei: premier Kok biedt het ontslag van de regering aan na de “nacht van Wiegel”. Koningin Beatrix benoem de dag daarna Tjeenk Willink tot informateur.
  • 11 nov: de Tweede Kamer spreekt zich uit tégen gasboringen in de Waddenzee.
  • 7 dec: bij een schietpartij in een school in Veghel – opleidingscentrum De Leijgraaf – worden 5 mensen gewond. Dader is een 17-jarige, en hij pleegt de misdaad als afrekening in een familiekwestie.
  • De euro wordt giraal ingevoerd. Een euro wordt 2,20371 Nederlandse gulden waard.
  • Langste ochtendspits ooit van bijna 1.000 km op de Nederlandse autosnelwegen door sneeuwval.
  • In Nederland treedt de grootste uitbraak van de veteranenziekte ter wereld op. De bron van de legionellabacterie bevond zich op een bloemententoonstelling, de Westfriese Flora in Bovenkarspel. Velen komen in het ziekenhuis in Hoorn terecht.
  • Start van de NAVO-bombardementen op Kosovo (Joegoslavië).
  • In Helmond wordt de miljonairszoon Hans van de Kimmenade ontvoerd
  • Door de tegenstem van senator Hans Wiegel gaat de invoering in Nederland van het correctief referendum niet door. De ministers van D66 kondigen hun aftreden aan, gevolgd door het hele kabinet. Dit gebeuren staat bekend als de nacht van Wiegel.
  • Het Joegoslavië-tribunaal in Den Haag (Nederland) klaagt Slobodan Milošević en vier anderen aan voor oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid in Kosovo.
  • Volgens de VN wordt de 6 miljardste mens geboren. Het is een baby uit Sarajevo die de eer krijgt. Dit is natuurlijk symbolisch.
  • De Nobelprijs voor de Natuurkunde wordt uitgereikt aan de Nederlanders Gerard ’t Hooft en Martinus Veltman.

Bron: Georges Brems, Wikipedia